SKKN Vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực trong tổ chức hoạt động hợp tác nhóm nhỏ tại lớp đối với môn Ngữ văn 7 - Năm học 2021-2022 - Lý Đức Phương

 TRƯỜNG TH&THCS XÃ YÊN SƠN CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 
 HỘI THI GIÁO VIÊN GIỎI CẤP TRƯỜNG Độc lập - Tự do - Hạnh phú
 NĂM HỌC 2021-2022
BẢN MÔ TẢ GIẢI BIỆN PHÁP
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIẢNG DẠY
Tên giải pháp (biện pháp):
“Vận dụng một số kỹ thuật dạy học tích cực trong tổ chức hoạt động hợp tác nhóm nhỏ tại lớp đối với môn Ngữ văn 7”
Họ và tên: Lý Đức Phương
Chức danh: Giáo viên
Trình độ: Đại học
Đơn vị công tác: Trường TH&THCS xã Yên Sơn
Mở đầu:
Trong quá trình dạy học Ngữ văn, người giáo viên luôn là người tổ chức, hướng dẫn hoạt động của học sinh, mọi học sinh đều hoạt động học tập để nâng cao và phát triển năng lực cá nhân. Giáo viên tổ chức, hướng dẫn học sinh huy động vốn hiểu biết và kinh nghiệm bản thân để chiếm lĩnh tri thức và vận dụng tri thức có được trong quá trình thực hành, tạo cho học sinh thói quen làm việc tự giác, chủ động, không rập khuôn, máy móc, biết tự đánh giá kết quả học tập của mình, của bạn. 
Để phát huy những tích cực trên, trong quá trình dạy học ngoài những phương pháp dạy học truyền thống như vấn đáp, thuyết trình, tôi còn kết hợp vận dụng trò chơi trong quá trình giảng dạy, đặc biệt là phương pháp sử dụng nhóm nhỏ. Qua áp dụng phương pháp thảo luận nhóm nhỏ tôi thấy hiệu quả rất cao: Học sinh không những được giải tỏa sự căng thẳng trong quá trình học tập mà ngược lại các em còn có những giây phút thoải mái, có thời gian tâm sự trao đổi với nhau về mọi vấn đề. Đặc biệt là giúp học sinh có niềm tin, niềm vui trong học tập. Đồng thời đây cũng là thời điểm để học sinh tự phát huy năng lực sở trường của mình, biết vận dụng kiến thức mới trong bài học, trong đời sống xã hội
II. Thực trạng
Thuận lợi:
 Việc sử phương pháp thảo luận nhóm nhỏ có tác dụng lớn trong việc tăng cường sự tương tác, thực hành của học sinh ở trong mỗi tiết học. Đặc biệt, giúp học sinh nhớ lâu và sâu các kiến thức thông qua hoạt động tư duy, tìm tòi, khám phá. Giáo viên sử dụng nhiều cách để qua các hoạt động tương tác bằng các phương pháp thảo luận nhóm nhỏ tại lớp để phát huy được tối đa tính tích cực của học sinh.
2. Khó khăn:
Phương pháp này còn bị hạn chế bởi không gian chưa đủ rộng của lớp học, bởi thời gian hạn định cho một tiết học, giáo viên phải mất nhiều thời gian chuẩn bị đồ dùng và thiết kế nhiệm vụ cho nhóm, tổ chức một cách hợp lí.
Học sinh chưa có tính tích cực, nhiệt tình, hăng hái tham gia trong quá trình thảo luận.
Tài liệu cần thiết phục vụ cho việc học tập bằng thảo luận còn hạn chế.
III. Các giải pháp, biện pháp thực hiện
Mục tiêu của giải pháp, biện pháp
Mở rộng và nâng cao nhận thức vấn đề.
Hình thành quá trình trao đổi kiến thức và tư tưởng chủ động giữa giáo viên và học sinh.
Hình thành thái độ nhận xét phê phán trong học tập.
Hình thành và phát triển năng lực giải thích, bảo vệ ý kiến, lập trường, quan điểm của học sinh
Học cách thức làm việc chung, chấp nhận ý kiến của nhau và đi đến thống nhất.
Kích thích phát triển năng lực nghiên cứu bài học, đặc biệt là tư duy sáng tạo.
Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
Bước 1: Thiết kế các nhiệm vụ dạy học theo nhóm
Các thành viên trong nhóm cần có nhiệm vụ, vai trò rõ ràng. Sau mỗi hoạt động nhóm, các thành viên cần thay đổi vai trò cho nhau, tránh tình trạng mỗi thành viên chỉ đóng một vai trò trong thời gian quá lâu. Vai trò của các thành viên trong một nhóm bao gồm:
Nhóm trưởng: Là người nhận nhiệm vụ từ giáo viên, điều hành hoạt động của nhóm, giải thích rõ nhiệm vụ hoạt động của nhóm, tóm tắt, kiểm tra sự hiểu biết vấn đề trao đổi, thống nhất ý kiến của nhóm, xây dựng bầu không khí ấm áp, giải quyết các "mâu thuẫn" trong quá trình hoạt động nhóm.
Với vai trò này, học sinh cần có nhiều năng lực hơn, đặc biệt là năng lực quản lí, giám sát và hướng dẫn bạn. Nhóm trưởng hoạt động trong nhóm như một thầy cô giáo của một lớp học nhỏ.
Thư kí: Ghi chép, tóm tắt mọi ý kiến, tổng hợp ý kiến, đồng thời cùng các thành viên trong nhóm trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao của nhóm, ghi lại sự tiến bộ của bạn để báo cáo thầy cô.
Báo cáo viên: Thay mặt các thành viên trong nhóm báo cáo kết quả làm việc của nhóm mình và giải trình ý kiến thắc mắc trước lớp, đồng thời cùng các thành viên trong nhóm trao đổi, đóng góp ý kiến về nhiệm vụ được giao qua từng hoạt động.
Các thành viên: Trao đổi, bàn bạc, chia sẻ, đóng góp, thống nhất chung ý kiến về nhiệm vụ được giao.
Bước 2: Giáo viên làm việc chung với cả lớp
Giáo viên có thể chia lớp thành từ 3 đến 4 nhóm học tập, cho các em tự đặt tên cho nhóm dựa vào đặc trưng của nhóm ví dụ nhóm chăm chỉ, nhóm đoàn kết, nhóm cần cù...., các em tự làm và trang trí biển tên nhóm, quy định việc bố trí sắp xếp các đồ dùng dùng chung trong nhóm hay của từng cá nhân cho phù hợp.
Qua việc này, mỗi nhóm đều có ‘‘bản sắc’’ riêng, hứng thú và đoàn kết, có trách nhiệm với nhau trong việc đề ra các quy định riêng của nhóm và tự giác thực hiện.
Mỗi nhóm đều có đôi bạn cùng bàn, nếu có thể giáo viên sắp xếp một học sinh giỏi, một học sinh yếu hoặc một học sinh năng động, một học sinh rụt rè nhút nhát hay hai học sinh cùng lực học để giúp nhau hoàn thành nhiệm vụ.
Khi giao nhiệm vụ học tập cho học sinh, ngôn từ của giáo viên phải rõ ràng, mạch lạc để đảm bảo cho học sinh hiểu rõ tránh thất bại trong hoạt động giải quyết nhiệm vụ. Có thể hỏi thêm những câu hỏi phụ để kiểm tra xem học sinh đã hiểu nhiệm vụ được giao chưa.
Những câu hỏi phụ đảm bảo cho sự trao đổi hai chiều, đảm bảo việc giao nhiệm vụ thực hiện một cách có hiệu quả và đảm bảo học sinh sẵn sàng bắt tay vào hoàn thành nhiệm vụ đó.
Các vấn đề đưa ra cho học hợp tác nhóm được biên soạn trong phiếu học tập hoặc viết bảng phụ và chỉ giao một lần. Các phiếu được biên soạn đơn giản, rõ mục đích, có tính trực quan cao, không rườm rà, gây khó hiểu hoặc mất thời gian.
Bước 3: Học sinh làm việc theo nhóm
Các em làm việc cá nhân cùng với tài liệu học tập. Lúc này học sinh tích cực, chủ động huy động kiến thức, vốn sống, vốn hiểu biết cá nhân để hoàn thành nhiệm vụ. Tài liệu của các em là sách giáo khoa, vở bài tập, từ điển...
Quá trình này đối với học sinh có năng lực là đơn giản, nhưng đối với các em học còn hạn chế thì còn gặp khó khăn. Giải pháp của giáo viên lúc này là khuyến khích các em tìm kiếm sự trợ giúp từ thầy cô, bè bạn.
Các học sinh khá giỏi có thể giảng giải cho bạn, giáo viên cũng bám sát, kịp thời giúp đỡ các em. Việc tự học có thể dành cho phần Nhận xét, hoặc hoạt động thực hành của mỗi bài Luyện từ và câu. Ví dụ tìm hiểu để biết về từ đồng nghĩa, đại từ,....hoặc làm các bài tập theo thứ tự trong vở bài tập.
Sau học cá nhân, học sinh sẽ chia sẻ trong cặp đôi và sau đó là trao đổi trong nhóm. Trong quá trình tự học rất nhiều vấn đề nảy sinh mà mỗi cá nhân không thể tự mình giải quyết hoặc kiểm chứng, trao đổi với bạn cùng bàn và trong nhóm sẽ giúp các em tháo gỡ những vướng mắc, khó khăn trong lúc tự học.
Học sinh có thể đổi vở để kiểm tra bài làm của bạn; nói cách nghĩ, cách làm bài cho bạn nghe; tiếp thu góp ý của bạn; điều chỉnh ý kiến; kết quả của mình. Chia sẻ trong cặp đôi giúp học sinh kiểm tra hiểu biết của bản thân, tiếp thu góp ý của bạn, bảo vệ chính kiến của mình giúp học sinh tiếp cận vấn đề theo những góc độ khác nhau, khích lệ tính tự giác của mỗi học sinh.
Bước 4:Tổ chức báo cáo và nhận xét tương tác nhóm
Trước khi cho đại diện nhóm trình bày, giáo viên cần nêu lại vấn đề để cả lớp tập trung lắng nghe. Phải rèn cho học sinh có thói quen lắng nghe và khuyến khích các em đưa ra nhận xét cụ thể hoặc ý kiến bổ sung cho nội dung nhóm bạn vừa trình bày. Cao hơn nữa là tập cho học sinh đặt vấn đề, nêu câu hỏi tạo tình huống phản biện.
Giáo viên hướng dẫn học sinh luân phiên thay đổi báo cáo viên trong nhóm. Ban đầu , những học sinh có năng lực trình bày lưu loát sẽ báo cáo kết quả, sau đó luân chuyển để em nào cũng được trình bày, nhằm rèn cho các em năng lực trình bày trước đám đông, giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn trong giao tiếp.
Để báo cáo viên có thể trình bày rõ kết quả làm việc của nhóm, nhóm phải tổ chức tập huấn trước, khi đó các em sẽ đưa ra các tình huống giả định khi nhóm bạn phát biểu ý kiến để chuẩn bị các phương án tranh luận góp ý. Giáo viên cần dự kiến trước các tình huống trả lời của học sinh để có thể xử lí tốt các kết luận.
Việc nhận xét quá trình làm việc của nhóm cũng không nên qua loa, đại khái. Càng đưa ra nhận định cụ thể càng giúp học sinh tích lũy nhiều kinh nghiệm cho những hoạt động sau. Những tiêu chí nhận xét cần thiết phải có: Tinh thần thái độ làm việc của các thành viên trong quá trình thảo luận.
Kết quả thực hiện nhiệm vụ được giao. Kĩ năng trình bày kết quả hoặc giải thích chất vấn trước lớp. Các thành viên phải có sự luân phiên trong nhóm. Qua đó mới phát huy tốt vai trò của người học làm trung tâm , giáo viên là người hướng dẫn tổ chức để các em học tập.
IV. Kết quả đạt được 
Phiếu khảo sát:
Stt
Nội dung
Có
Bình thường
Không
1
Phương pháp thảo luận nhóm nhỏ có giúp em tích cực chủ động tìm hiểu nội dung bài học?
2
Giờ học có áp dụng kĩ thuật dạy học tích cực có giúp không khí lớp học nhẹ nhàng, sôi nổi hơn không?
3
Các bạn HS có tích cực trong HĐN không?
4
Em có mong chờ giờ học có áp dụng kĩ thuật dạy học tích cực trong tổ chức dạy học nhóm không?
Kết quả sau khi khảo sát đối với 49 học sinh khối 7
Môn
TSHS
Phương pháp thảo luận nhóm nhỏ có giúp em tích cực chủ động tìm hiểu nội dung bài học?
Giờ học có áp dụng kĩ thuật dạy học tích cực có giúp không khí lớp học nhẹ nhàng, sôi nổi hơn không?
Các bạn HS có tích cực trong HĐN không?
Em có mong chờ giờ học có áp dụng kĩ thuật dạy học tích cực trong tổ chức dạy học nhóm không?
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Ngữ văn 7
49
12
24,5
10
20,4
10
20,4
17
34,7
V. Kết luận
Phương pháp hoạt động nhóm giúp các thành viên trong nhóm chia sẻ các băn khoăn, kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi người có thể nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên. Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia của mọi thành viên, vì vậy phương pháp này còn gọi là phương pháp cùng tham gia.
 Yên Sơn ngày 12 tháng 11 năm 2021
 NGƯỜI VIẾT
 Lý Đức Phương