Lý thuyết và bài tập trắc nghiệm Este (Có lời giải)

CHUYÊN ĐỀ ESTE
A- LÝ THUYẾT
I. CTTQ MỘT SỐ ESTE:
+ Este no, đơn chức: CnH2nO2
+ Este của rượu đơn chức với axit đơn chức (este đơn chức): RCOOR’ ; CxHyO2
+ Este của axit đơn chức với rượu đa chức, có công thức dạng (RCOO)nR’
+ Este của axit đa chức với rượu đơn chức, có công thức dạng R(COOR’)n
+ Este của axit đa chức với rượu đa chức, có công thức dạng Rn(COO)n.mR’m
II. ĐỒNG ĐẲNG-ĐỒNG PHÂN-DANH PHÁP
1. Đồng phân của este no đơn chức
- Đồng phân cấu tạo có CT CnH2nO2 gồm:
+ Đồng phân este no đơn chức
+ Đồng phân axit no đơn chức
+ Đồng phân rượu không no có một nối đôi hai chức
+ Đồng phân ete không no có một nối đôi hai chức
+ Đồng phân mạch vòng (rượu hoặc ete)
+ Đồng phân các hợp chất tạp chức:
Chứa 1 chức rượu 1 chức anđehit
Chứa 1 chức rượu 1 chức xeton
Chứa 1 chức ete 1 chức anđehit
Chứa 1 chức ete 1 chức xeton
Một rượu không no và một ete no
Một ete không no và một rượu no
2. Tên gọi
Tên của este = tên gốc hiđrocacbon của rượu + tên của axit (trong đó đuôi oic đổi thành at)
1 số este cần nhớ: 
CH3COOCH=CH2 : Vinyl axetat
CH2=CH-COOCH3 : Metyl acrylat
CH2=C(CH3)-COOCH3: Metyl metacrylat (điều chế thuỷ tinh plexiglas-thuỷ tinh hữu cơ)
III. TÍNH CHẤT VẬT LÝ.
IV. TÍNH CHẤT HOÁ HỌC.
1. Phản ứng thủy phân
a. Phản ứng thủy phân trong môi trường axit (phản ứng thuận nghịch):
Tuy nhiên cũng có những trường hợp đặc biệt có thể tạo ra axit và anđehit hoặc axit và xeton, hoặc axit và phenol.
b. Phản ứng thủy phân trong môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa):
(RCOO)nR’ + n NaOH nRCOONa + R’(OH)n
R(COOR’)m + m NaOH R(COONa)m + mR’OH 
Rn(COO)n.mR’m + n.m NaOH nR(COONa)m + m R’(OH)n
- Tuy nhiên cũng có những trường hợp đặc biệt có thể tạo ra muối và anđehit hoặc muối và xeton hoặc 2 muối hoặc 1 phân tử duy nhất:
+ Este bị thủy phân trong môi trường kiềm cho muối và anđehit có dạng:
 RCOO-CH=CH-R’ (tạo rượu không bền nên bị chuyển hoá thành andehit)
VD: RCOO-CH=CH2 + NaOH RCOONa + CH3CHO
+ Este thuỷ phân trong môi trường kiềm cho muối và xeton có dạng: 
RCOO-C(R’)=CH-R’’
VD: RCOO-C(CH3)-CH3 + NaOH RCOONa + CH3-CO-CH3
+ Este của axit và phenol bị thủy phân trong môi trường kiềm dư cho 2 muối:
RCOOC6H5 + 2NaOH RCOONa + C6H5ONa + H2O
+ Este vòng bị thủy phân cho 1 phân tử duy nhất:
Chú ý:
+ Nếu este là este của axit đa chức với các rượu khác nhau thủy phân trong môi trường kiềm có thể cho nhiều rượu: Ví d ụ: COO - CH3
 COO - C2H5
+ Nếu este là este của rượu đa chức với các axit khác nhau thủy phân trong môi trường kiềm có thể cho nhiều muối: Ví d ụ: CH3COO-CH2
 C2H5COO-CH2
2. Phản ứng do gốc H_C
- Tùy theo gốc hiđrocacbon mà este còn có thêm các phản ứng cộng, trùng hợp, phản ứng thế với dung dịch AgNO3/NH3
Chú ý: Tất cả các este của axit formic ( HCOO-R’) đều có khả năng tham gia phản ứng tráng gương tạo 2Ag; phản ứng Cu(OH)2 đun nóng
V. ĐIỀU CHẾ
1. Phản ứng este hóa giữa axit và rượu
2. Phản ứng cộng axit vào ankin ( điều chế este có gốc rượu chưa no)
CHCH + RCOOH RCOOCH=CH2
R’-C=CH + RCOOH R-COO-C(R’)=CH2
VI. CHẤT BÉO (lipit)
1. Cấu tạo
- Chất béo (dầu mỡ động thực vật) là este của glixerol và các axit béo. Có dạng (COO)3C3H5
- Các axit béo đều có cấu tạo mạch thẳng không phân nhánh và chứa một số chẵn nguyên tử cacbon
- Các axit béo thường gặp là: (phải thuộc)
C15H31COOH ( axit panmitic); C17H35COOH ( axit stearic)
C17H33COOH ( axit oleic); C17H31COOH ( axit linoleic)
VD: (C15H31COO)3C3H5: tripanmitin (C17H33COO)3C3H5 : triolein
2. Đặc điểm
- Nếu R, R’, R” giống nhau là chất béo trung tính. CH2-COO-R
- Nếu R, R’, R” khác nhau là chất béo phức tạp. 	CH-COO-R’
- Nếu các gốc R, R’, R” đều no Þ chất béo ở dạng rắn (mỡ)	 CH2-COO-R’’
- Nếu các gốc R, R’, R” đều không no Þ chất béo ở dạng lỏng (dầu)
3. Tính chất hóa học
a. Phản ứng thủy phân trong môi trường axit
b. Phản ứng thủy phân trong môi trường bazơ (phản ứng xà phòng hóa)
- Lipit thủy phân trong môi trường bazơ tạo các muối hữu cơ của các axit béo (gọi là xà phòng) và glixerol:
c. Phản ứng hiđro hóa chất béo lỏng tạo thành chất béo rắn
CÁC CHÚ Ý KHI LÀM NHANH BÀI TẬP
- Nếu cho biết số mol O2 phản ứng ta nên áp dụng ĐLBTKL để tìm các đại lượng khác. nếu đề bài cho este đơn chức ta có: neste + nO2(pư) = nCO2 + 1/2nH2O
- Nắm chắc lí thuyết, các phương trình, các gốc hiđrocacbon thường gặp để không phải nháp nhiều.
- Đốt cháy este no luôn cho nCO2 = nH2O và ngược lại. 
- Nếu đề cho hay từ đáp án suy ra este đơn chức thì trong phản ứng với NaOH thì số mol các chất luôn bằng nhau.
- Xà phòng hoá este đơn chức cho 2 muối và nước => este của phenol.
- Khi cho hh chất hữu cơ tác dụng với NaOH:
+ tạo số mol ancol bé hơn số mol NaOH => hh ban đầu gồm este và axit.
 Khi đó: nancol = neste; nmuối = nNaOH(pư) = nhh
+ tạo số mol ancol lớn hơn số mol NaOH => hh ban đầu gồm este và ancol
Bài toán xác định các chỉ số của chất béo: chỉ số axit, chỉ số xà phòng hoá, chỉ số este, chỉ số iot...
Để làm các bài tập dạng này, cần nắm vững các khái niệm sau:
Œ Chỉ số axit (aaxit): là số mg KOH cần để trung hoà axit béo tự do có trong 1 gam chất béo
 Chỉ số xà phòng hoá (axp): là số mg KOH cần để xà phòng hoá glixerit và trung hoà axit béo tự do có trong 1 g chất béo
Ž Chỉ số este (aeste): là số mg KOH cần để xà phòng hoá glixerit của 1 gam chất béo
 Chỉ số iot (aiot): là số gam iot có thể cộng vào nối đôi C=C của 100 gam chất béo
 Chỉ số peoxit (apeoxit): là số gam iot được giải phóng từ KI bởi peoxit có trong 100 gam chất béo.
B- BÀI TẬP
(Từ dễ đến khó)
Bài 1: Cho este C3H6O2 xà phòng hoá bởi NaOH thu được muối có khối lượng bằng 41/37 khối lượng este. Tìm CTCT của este.
HD: RCOOR’
Suy luận: Do este đơn chức mà mmuối > meste nên gốc R’ < 23 nên CT este CH3COOCH3
Chi tiết: Ta có: => (este đơn chức nên số mol các chất bằng nhau)
=> MRCOONa = = 82 => R = 15 => R’ = 15
CT: CH3COOCH3
Bài 2: Tìm CTCT của este C4H8O2 biết rằng khi tác dụng hết với Ca(OH)2 thu được muối có khối lượng lớn hơn khối lượng của este.
HD: 2RCOOR’ + Ca(OH)2 (RCOO)2Ca + 2R’(OH)
 a a/2
bài ra ta có: (2R + 88 +40)a/2 > (R + R’ + 44)a => R’ < 20 (-CH3)
CTCT: CH3CH2COOCH3
Bài 3: Cho vào bình kín (có V = 500 ml) 2,64 gam một este A hai lần este rồi đem nung nóng bình đến 273˚C cho đến khi toàn bộ este hóa hơi thì áp suất trong bình lúc này là 1,792 atm. Xác đ ịnh CTPT 
của A
HD: => 12x+y = 68 => C5H8O4
Bài 4: Đun nóng 0,1 mol chất hữu cơ X với một lượng vừa đủ dung dịch NaOH thu được 13,4 gam muối của một axit hữu cơ Y và 9,2 gam một rượu. Cho rượu bay hơi 127°C và 600 mmHg thu được một thể tích 8,32 lít. CTCT của X là:
A. C2H5OOC - COOC2H5 	 B. CH3OOC-COOC2H5
C. CH3OOC-CH2-COOC2H5	 D. C2H5OOC - CH2 - COOC2H5
HD: 
nrượu = 0,2 => Mrượu = 46 => C2H5OH
nrượu = 2 nX nên este phải là este của axit hai chức và rượu đơn chức có dạng: R(COOC2H5)2 
R(COOC2H )2 + 2NaOH 2C2H5OH + R(COONa)2
 0,2 0,1
Mmuối = 134 => R = 0 => A
Bài 5: Cho các chất HCOOCH3; CH3COOH; CH3COOCH=CH2; HCOONH4; CH3COOC(CH3)=CH2; CH3COOC2H5; HCOOCH2-CH=CH2. Khi cho các chất trên tác dụng với dd NaOH thu được sản phẩm có khả năng tác dụng với dd AgNO3/NH3. Số chất thoả mãn điều kiện trên là:	 A. 3 	 B. 4 	C. 5 	D. 6
HD: HCOOCH3; CH3COOCH=CH2; HCOONH4; HCOOCH2-CH=CH2
Bài 6: Cho 12,9g một este đơn chức, mạch hở tác dụng hết với 150ml dd KOH 1M. Sau phản ứng thu được một muối và anđehit. Số CTCT của este thoả mãn tính chất trên là:
A. 1 	B. 2 	C. 3 	D. 4
HD: HCOOCH=CH-CH3 và CH3COOCH=CH2
Bài 7: Hợp chất hữu cơ X chứa C, H, O mạch thẳng có phân tử khối là 146. X không tác dụng Na. Lấy 14,6g X tác dụng 100ml dd NaOH 2M thu được 1 muối và 1 rượu. CTCT X là:
A. C2H4(COOCH3)2 	 B. (CH3COO)2C2H4 C. (C2H5COO)2 D. A và B đúng
HD nX:nNaOH = 1:2 =>CT X: R(COOR’)2 hoặc (RCOO)2R’
TH1: R + 2R’ = 58 => R = 28 (-C2H4) và R’ = 15 (-CH3)
TH2: 2R + R’ = 58 => R’ = 28 (-C2H4) và R = 15 (-CH3)
Bài 8: Cho 21,8 gam chất hữu cơ A chỉ chứa 1 loại nhóm chức tác dụng với 1 lít dung dịch NaOH 0,5M thu được 24,6 gam muối và 0,1 mol rượu. Lượng NaOH dư có thể trung hòa hết 0,5 lít dung dịch HCl 0,4M. Công thức cấu tạo thu gọn của A là:
HD:Theo bài ra => (RCOO)3R’
Theo pt => nmuối = 0,3
 Þ Mmuối = 24,6/0,3 = 82 Þ MRCOONa = 82 =>R = 15
Þ MA = 21,8/0,1= 218
Þ 3(15 + 44) + R’ = 218 Þ R’ = 41 
Þ CT của este là: (CH3COO)3C3H5
Bài 9: X là một chất hữu cơ đơn chức có M = 88. Nếu đem đun 2,2 gam X với dung dịch NaOH dư, thu được 2,75 gam muối. Công thức cấu tạo thu gọn của chất nào sau đây phù hợp với X:
A. HCOOCH2CH2CH3.	B. CH3CH2CH2COOH.	
C. C2H5COOCH3.	 	D. HCOOCH(CH3)2.
* Nhận xét: Với lập luận X là chất hữu cơ no, đơn chức, phản ứng với dung dịch NaOH nên X là axit hoặc este (loại khả năng là phenol vì Mphenol ≥ 94 > 88 ( = 94)). 
Bài 10: Đun 20,4 gam một hợp chất hữu cơ đơn chức A với 300 ml dung dịch NaOH 1M thu được muối B và hợp chất hữu cơ C. Khi cho C tác dụng với Na dư cho 2,24 lít khí H 2 (đktc). Biết rằng khi đun nóng muối B với NaOH (xt CaO, t˚) thu được khí K có tỉ khối đối với O2 bằng 0,5. C là hợp chất đơn chức khi bị oxi hóa bởi CuO (t˚) cho sản phẩm D không phản ứng với dung dịch AgNO3 /NH3 dư
a. CTCT của A là:
A. CH3COOCH2CH2CH3 	B. CH3COOCH(CH3)CH3
C. HCOOCH(CH3)CH3 	D. CH3COOCH2CH3
b. Sau phản ứng giữa A và NaOH thu được dung dịch F. Cô cạn F được m(g) hỗn hợp chất rắn. Tính m.
HD: a. Suy luận:
MK = 16 là CH4 nên axit tạo este là CH3COOH Þ este có dạng CH3COOR’
D không phản ứng với dung dịch AgNO3 /NH3 dư => D là xeton 
=> câu B
Chi tiết: Þ este có dạng CH3COOR
Vì este đơn chức: neste = nrượu = 2nH 2 = 0,2 
=> 15+44+R’ = 102 => R’ = 43 ( -C3H7)
D không phản ứng với dung dịch AgNO3 /NH3 dư => D là xeton 
=> câu B
b. m = mCH3COONa + mNaOH dư = 20,4
Bài 11: Hợp chất hữu cơ X có thành phần C, H, O và chỉ chứa 1 nhóm chức trong phân tử. Đun nóng X với NaOH thì được X1 có thành phần C, H, O, Na và X2 có thành phần C, H, O. MX1 = 82%MX; X2 không tác dụng Na, không cho phản ứng tráng gương. Đốt 1 thể tích X2 thu được 3 thể tích CO2 cùng điều kiện. Tìm CTCT X
HD: Dễ dàng nhận ra X là este.
Theo bài ra thấy X2 là xeton và có 3C: CH3-CO-CH3
X: RCOO-C(CH3)=CH2 ; X1: RCOONa
Có: R + 67 = 0,82(R + 85) => R = 15
Vậy X: CH3-COO-C(CH3)=CH2
Bài 12: Hỗn hợp X có khối lượng m(g) chứa một axit đơn chức no Y và một rượu đơn chức no Z cùng số nguyên tử cacbon với Y. Chia hh X thành 3 phần bằng nhau.
Phần 1: Cho tác dụng với Na dư thu được 2,8 lít H2 (đktc)
Phần 2: Đem đốt cháy hoàn toàn được 22g CO2 và 10,8g H2O
XĐ CTPT của Y và Z.
Tìm m
Đun nóng phần 3 với H2SO4 đặc thu được 7,04g este. Tính hiệu suất phản ứng este hoá.
HD : nCO2 = 0,5 ; nH2O = 0,6
Do axit và ancol đơn chức nên : nX = 2nH2 = 0,25 
số nguyên tử C : = nCO2/nhh = 0,5/0,25 = 2
CH3COOH và C2H5OH
Có : nrượu = nH2O – nCO2 = 0,1 (do axit no thì nCO2 = nH2O)
naxit = 0,15 => m = 13,6g
h = 80%
Bài 13: Thực hiện phản ứng xà phòng hoá chất hữu cơ X đơn chức với dung dịch NaOH thu được một muối Y và ancol Z. Đốt cháy hoàn toàn 2,07 gam Z cần 3,024 lít O2 (đktc) thu được lượng CO2 nhiều hơn khối lượng nước là 1,53 gam. Nung Y với vôi tôi xút thu được khí T có tỉ khối so với không khí bằng 1,03. CTCT của X là: 
A. C2H5COOCH3	B. CH3COOC2H5	C. C2H5COOC3H7	D. C2H5COOC2H5
	Giải :
- Theo đề bài: X đơn chức, tác dụng với NaOH sinh ra muối và ancol Þ X là este đơn chức: RCOOR’.
Mặt khác: mX + = + Þ 44.+ 18.= 2,07 + (3,024/22,4).32 = 6,39 gam 
Và 44.- 18.= 1,53 gam Þ = 0,09 mol ; = 0,135 mol 
> ® Z là ancol no, đơn chức, mạch hở có công thức: CnH2n+1OH (n ≥ 1) 
nZ = nH2O – nCO2 => MZ = 46 (C2H5OH)
MT = 30 => C2H6 đáp án D
Bài 14: Hỗn hợp X gồm 2 chất A, B mạch hở, đều chứa các nguyên tố C, H, O và đều không tác dụng Na. Cho 10,7g hh X tác dụng vừa đủ NaOH rồi cô cạn sản phẩm thu được phần rắn gồm 2 muối natri của 2 axít đơn chức no đồng đẳng liên tiếp và phần hơi bay ra chỉ có một rượu E duy nhất. Cho E tác dụng với Na dư thu được 1,12lít H2 (đktc). Oxi hoá E bằng CuO đun nóng và cho sản phẩm có thể tham gia phản ứng tráng gương.
Tìm CTCT của E biết dE/KK = 2
Tìm CTCT A, B biết MA < MB
HD: a. ME = 58 => E: C3H6O : CH2=CH-CH2OH (rượu allylic)
Theo bài ra A, B là 2 este đơn chức, đồng đẳng liên tiếp: COOC3H5
nX = nrượu = 2nH2 = 0,1 => MX = 107 => = 22
A: CH3COOCH2-CH=CH2
B: C2H5COOCH2-CH=CH2
Bài 15: Hỗn hợp A gồm 2 chất hữu cơ X, Y đều no, đơn chức và tác dụng với NaOH (MX > MY). Tỉ khối hơi của A so với H2 là 35,6. Cho A td hoàn toàn với dd NaOH thấy hết 4g NaOH, thu được 1 rượu đơn chức và hh 2 muối của 2 axit đơn chức. Cho toàn bộ lượng rượu thu được td với Na dư được 672 ml H2 (đktc). Tìm CTPT X, Y.
HD: nA = nNaOH = 0,1 ; nrượu = 2nH2 = 0,06
Ta thấy X, Y đơn chức mà nrượu < nNaOH nên hh A gồm: X là axit (CxH2xO2) và Y là este (CyH2yO2)
nY = nrượu = 0,06 => nX = 0,1 – 0,06 = 0,04
mA = 71,2. 0,1 = 7,12 = (14x + 32)0,04 + (14y + 32)0,06
0,56x + 0,84y = 3,92 
Với x>y 2 => x = 4, y = 2
CTPT: C4H8O2 và C2H4O2
Bài 16: Khi thuỷ phân este A (không tác dụng Na, có cấu tạo mạch thảng dài) trong môi trường axit vô cơ được 2 chất hữu cơ B và C. Đun 4,04g A với dd chứa 0,05 mol NaOH được 2 chất B và D. Cho biết MD = MC + 44. Lượng NaOH còn dư được trung hoà bởi 100ml dd HCl 0,1M. Đun 3,68g B với H2SO4 đặc, 170oC với hiệu suất 75% được 1,344 lit olêfin (đktc). Tìm CTCT A.
HD: nNaOH dư = 0,01 => nNaOH pư A = 0,04
dễ dàng tìm được B: C2H5OH
Suy luận:C là axit ; D là muối natri
mặt khác MD = MC + 44 => axit 2 chức => nA = ½ nNaOH = 0,02
MA = 202 => R = 56 (-C4H8)
A: C4H8(COOC2H5)2
chi tiết : C: R(COOH)x ; D: R(COONa)x
67x – 45x = 44 => x = 2
A: R(COOC2H5)2
R(COOC2H5)2 + 2 NaOH
 0,02 0,04
MA = 202 => R = 56 (-C4H8)
A: C4H8(COOC2H5)2
Bài 17: Đốt cháy hoàn toàn 6,8 gam một este A no đơn chức chứa vòng benzen thu được CO2 và H2O . Hấp thụ toàn bộ sản phẩm này vào bình đựng dung dịch Ca(OH)2 lấy dư thấy khối lượng bình tăng 21,2 gam đồng thời có 40 gam kết tủa. Xác định CTPT, CTCT có thể có của A
A. 2 	B. 3 	C. 4 	D. 5
HD: Tìm CTĐG: Dễ dàng tìm được CTPT C8H8O2 
4CTCT: phenyl axetat; 3 đp: o, m, p -metyl phenyl fomat
Bài 18: Hỗn hợp X gồm 1 ancol no, đơn chức và 1 axit no, đơn chức mạch hở. Chia X thành 2 phần bằng nhau. 
- Đốt cháy hoàn toàn phần 1 sản phẩm thu được cho qua bình nước vôi trong dư thấy có 30g kết tủa. 
- Phần 2 được este hoá hoàn toàn vừa đủ thu được 1 este, đốt cháy este này thu được khối lượng H2O là:
A. 1,8g 	B. 3,6g 	C. 5,4g 	D. 7,2g
HD: 
Suy luận: Ta thấy số C trong este bằng tổng C trong axit và ancol => Khí đốt este và hh (axit, ancol) thì thu được CO2 như nhau.
Mặt khác đốt este no, đơn chức có nH2O = nCO2 = 0,3
Chi tiết: 
CnH2n+1OH nCO2
CmH2m+1COOH (m+1)CO2
CmH2m+1COOCnH2n+1(n+m+1) H2O
phản ứng vừa đủ => nax = nancol = x => nCO2 = (n+m+1)x = 0,3
Đốt este: nH2O = (n+m+1)x = 0,3 => C
Bài 19: Thuỷ phân hoàn toàn m gam este X đơn chức bằng NaOH thu được muối hữu cơ A và ancol B. Cho B vào bình Na dư thấy khối lượng bình tăng 3,1g và có 1,12 lít khí (đktc) thoát ra. Mặt khác cũng cho m gam este X phản ứng vừa đủ 16g brom thu được sản phẩm chứa 35,1% brom theo khối lượng. CTCT của X:
A. C15H33COOCH3 	B. C17H33COOCH3 
C. C17H31COOCH3 	D. C17H33COOC2H5
HD: Ta có: mB = 3,1 + = 3,2
 neste = nrượu = 2nH2 = 0,1 => R’ = 15 (-CH3)
ĐLBTKL: mg X + 16g Br2 (m + 16)g SP
Ta có: => m = 29,6 => Meste = 296 => R = 237 (-C17H33)
Bài 20: Một este đơn chức E có dE/O2 = 2,685. Khi cho 17,2g E tác dụng với 150ml dd NaOH 2M sau đó cô cạn được 17,6g chất rắn khan và 1 ancol. Tên gọi của E là:
A. Vinyl axetat 	 B. anlyl axetat 	 C. Vinyl fomiat 	 D. Anlyl fomiat
HD: nNaOH pư = nE = 0,2
=> mmuối = 17,6 – 40(0,3-0,2) = 13,6 => R = 1 => R’ = 41
Bài 21: Một hỗn hợp X gồm 2 este đơn chức thủy phân hoàn toàn trong môi trường NaOH dư cho hỗn hợp Y gồm 2 rượu đồng đẳng liên tiếp và hỗn hợp muối Z
- Đốt cháy hỗn hợp Y thì thu được CO2 và hơi H2O theo tỉ lệ thể tích 7:10
- Cho hỗn hợp Z tác dụng với lượng vừa đủ axit sunfuric được 2,08 gam hỗn hợp A gồm 2 axit hữu cơ no. Hai axit này vừa đủ để phản ứng với 1,59 gam natricacbonat
Xác định CT của 2 este biết rằng các este đều có số nguyên tử cacbon < 6 và không tham gia phản ứng với AgNO3/NH3.
HD: Có: RCOOR’ RCOONa RCOOH + ½ Na2CO3
 0,03 0,015
Đốt Y: nH2O > nCO2 => CH2 +1OH Từ ti lệ => = 2,33
=> 2 rượu là: C2H5OH và C3H7OH (1)
axit = 2,08/0,03 = 69,3 => = 24,3 (2)
Do C C2H5COOC2H5 và CH3COOC3H7 (không có phản ứng với AgNO3/NH3).
Bài 22: Một este A (không chứa chức nào khác) mạch hở được tạo ra từ 1 axit đơn chức và rượu no. Lấy 2,54 gam A đốt cháy hoàn toàn thu được 2,688 lít CO2 (đktc) và 1,26 gam H2O . 0,1 mol A phản ứng vừa đủ với 12 gam NaOH tạo ra muối và rượu. Đốt cháy toàn bộ lượng rượu này được 6,72 lít CO2 (đktc). Xác định CTPT, CTCT của A
HD: nA:nNaOH = 1:3 
(RCOO)3R’ + 3NaOH 3RCOONa + R’(OH)3
 0,1 0,1
Þ số nguyên tử cacbon của rượu: n = 0,3/0,1 = 3 => C3H5 (OH)3
Khi đốt cháy A => CTĐG: C6H7O3 . Vì este 3 chức => CTPT A: C12H14O6 = 254
Ta có: 3(R1 + 44) + 41 = 254 Þ R1= 27 Û CH2 = CH -
Vậy A: (C2H3COO)3C3H5
Bài 23: Đun nóng 0,1 mol este no, đơn chức mạch hở X với 30 ml dung dịch 20% (D = 1,2 g/ml) của một hiđroxit kim loại kiềm A. Sau khi kết thúc phản ứng xà phòng hoá, cô cạn dung dịch thì thu được chất rắn Y và 4,6 gam ancol Z, biết rằng Z bị oxi hoá bởi CuO thành sản phẩm có khả năng phản ứng tráng bạc. Đốt cháy chất rắn Y thì thu được 9,54 gam muối cacbonat, 8,26 gam hỗn hợp CO2 và hơi nước. Công thức cấu tạo của X là:
A. CH3COOCH3	B. CH3COOC2H5	C. HCOOCH3	D. C2H5COOCH3
	Giải :	
X là este no, đơn chức, mạch hở : CnH2n+1COOCmH2m+1 ( 0 £ n; 1 £ m)
Ta có: nX = nAOH (pư) = nZ = 0,1 mol Þ MZ = 14m + 18 = = 46 Þ m = 2
Mặt khác: 
	nA = = 2.Þ MA = 23 ® A là Na Þ nNaOH (ban đầu) = 
Y 
Vậy: mY + = 
Hay 0,1(14n+68) + 0,08.40 + = 9,54 + 8,26 Þ n = 1 Þ X : CH3COOCH3 ® đáp án A
Bài 24: Một hỗn hợp A gồm 2 este đơn chức X, Y (MX < My). Đun nóng 12,5 gam hỗn hợp A với một lượng dung dịch NaOH vừa đủ thu được 7,6 gam hỗn hợp ancol no B, đơn chức có khối lượng phân tử hơn kém nhau 14 đvC và hỗn hợp hai muối Z. Đốt cháy 7,6 gam B thu được 7,84 lít khí CO2 (đktc) và 9 gam H2O. Phần trăm khối lượng của X, Y trong hỗn hợp A lần lượt là:
A. 59,2%; 40,8%	B. 50%; 50%	C. 40,8%; 59,2%	C. 66,67%; 33,33%
Bài giải :
Từ đề bài Þ A chứa 2 este của 2 ancol đồng đẳng kế tiếp
Đặt công thức chung của ancol là 
= 7,84/22,4 = 0,35 mol; = 9/18 = 0,5 mol Þ nB = -= 0,5 – 0,35 = 0,15 mol 
Þ = = 2,33. Vậy B 
Đặt công thức chung của hai este là Þ neste = nNaOH = nmuối = nY = 0,15 mol 
Þ mZ = 12,5 + 0,15.40 – 7,6 = 10,9 g Þ = + 67 = =72,67 Þ = 5,67
Như vậy trong hai muối có một muối là HCOONa
Hai este X, Y có thể là:
(I) hoặc (II)
- trường hợp (I) Þ 
- trường hợp (II) Þ 12x + y = 8 ( loại)
Vậy A® đán án A
Bài 25: Đun nóng 7,2 gam este X với dung dịch NaOH dư. Phản ứng kết thúc thu được glixerol và 7,9 gam hỗn hợp muối. Cho toàn bộ hỗn hợp muối đó tác dụng với H2SO4 loãng thu được 3 axit hữu cơ no, đơn chức, mạch hở Y, Z, T. Trong đó Z, T là đồng phân của nhau, Z là đồng đẳng kế tiếp của Y. Công thức cấu tạo của X là:
A. 
 B. 
C. 
 D.
A hoặc B
	Giải :
Vì Y, Z là đồng đẳng kế tiếp và Z, T là đồng phân của nhau 
Þ có thể đặt công thức chung của este X: C3H5(OCO)3
(1) C3H5(OCO)3 + 3NaOH ® 3COONa + C3H5(OH)3
Theo (1), ta có : nmuối = 3neste ó 
Þ Þ CTCT các chất: ® đáp án D
Bài 26: Cho 0,01 mol một este X của axit hữu cơ phản ứng vừa đủ với 100 ml dung dịch NaOH 0,2 M, sản phẩm tạo thành chỉ gồm một ancol Y và một muối Z với số mol bằng nhau. Mặt khác, khi xà phòng hoá hoàn toàn 1,29 gam este đó bằng một lượng vừa đủ là 60 ml dung dịch KOH 0,25 M, sau khi phản ứng kết thúc đem cô cạn dung dịch được 1,665 gam muối khan. Công thức của este X là:
A. C2H4(COO)2C4H8	B. C4H8(COO)2C2H4	C. C2H4(COOC4H9)2	D. C4H8(COO C2H5)2
	Giải:
Ta có: nZ = nY Þ X chỉ chứa chức este 
Sỗ nhóm chức este là: = = 2 Þ CT của X có dạng: R(COO)2R’
Từ phản ứng thủy phân: naxit = nmuối = nKOH = .0,06.0,25 = 0,0075 mol 
Þ M muối = MR + 83.2 = = 222 Þ MR = 56 ® R là: -C4H8-
Meste = = 172 ó R + 2.44 + R’ = 172 Þ R’ = 28 (-C2H4-)
Vậy X là: C4H8(COO)2C2H4 ® đáp án B.
Bài 27: Hỗn hợp A gồm axit axetic và etanol. Chia A thành ba phần bằng nhau.
 + Phần 1 tác dụng với Kali dư thấy có 3,36 lít khí thoát ra.
 + Phần 2 tác dụng với Na2CO3 dư thấy có 1,12 lít khí CO2 thoát ra. Các thể tích khí đo ở đktc.
 + Phần 3 được thêm vào vài giọt dung dịch H2SO4, sau đó đun sôi hỗn hợp một thời gian. Biết hiệu suất của phản ứng este hoá bằng 60%. Khối lượng este tạo thành là bao nhiêu?
A. 8,80 gam	B. 5,20 gam	C. 10,56 gam	D. 5,28 gam
Bài giải:
Hỗn hợp A Þ Þ 
Vì a < b (Þ hiệu suất tính theo axit) Þ số mol este thực tế thu được: n = 0,1.60% = 
Þ Khối lượng este thực tế thu được: m = 0,06.88 = 5,28 gam ® đáp án D
 Bài 28: Để đốt cháy hoàn toàn 1 mol axit cacboxylic đơn chức X cần đủ 3,5 mol O2. Trộn 7,4 gam X với lượng đủ ancol no Y (biết tỉ khối hơi của Y so với O2 nhỏ hơn 2). Đun nóng hỗn hợp với H2SO4 làm xúc tác. Sau khi phản ứng hoàn toàn thu được 8,7 gam este Z (trong Z không còn nhóm chức nào khác). Công thức cấu tạo của Z là: 
A. C2H5COOCH2CH2OCOC2H5	B. C2H3COOCH2CH2OCOC2H3
C. CH3COOCH2CH2OCOCH3	D. HCOOCH2CH2OCOH
Bài giải:
Phản ứng cháy: CXHyO2 + (x + -1)O2 ® xCO2 + H2O (1)
Theo (1), ta có : x + -1= 3,5 ó x + = 4,5 Þ Þ X : C2H5COOH
Ancol no Y : CnH2n+2-m (OH)m (1 £ m £ n) Þ este Z : (C2H5COO)mCnH2n+2-m 
Þ Meste = 73m + 14n + 2 – m = hay 14n + 2 = 15m (2) 
Mặt khác < 2 hay 14n + 2 + 16m < 64 Þ 30m + 2 < 64 (vì m £ n) ó m < 2,1
Từ (2) Þ ® ancol Y : C2H4(OH)2 
Þ Z : C2H5COOCH2CH2OCOC2H5 ® đáp án A.
Bài 29: Đốt cháy hoàn toàn một lượng hỗn hợp hai este X, Y, đơn chức, no, mạch hở cần 3,976 lít oxi (đktc) thu được 6,38 gam CO2. Cho lượng este này tác dụng vừa đủ với KOH thu được hỗn hợp hai ancol kế tiếp và 3,92 gam muối của một axit hữu cơ. Công thức cấu tạo của X, Y lần lượt là
A. C2H5COOC2H5 và C2H5COOC3H7
B. C2H5COOCH3 và C2H5COOC2H5
C. CH3COOCH3 và CH3COOC2H5
D. HCOOC3H7 và HCOOC4H9
Bài giải :
Đặt công thức trung bình của 2 este X, Y là: CnH2n+1COO 
Vì X, Y đều là este đơn chức, no, mạch hở nên: = = 6,38/44 = 0,145 mol 
Þ meste + = 44. + 18. Þ meste = 3,31 gam
neste = nCO2 + 1/2nH2O – nO2 = 0,04 mol 
Þ nmuối = neste = 0,04 mol Þ Mmuối = 14n + 84 = 3,92/0,04 = 98 Þ n = 1
Mặt khác: = 3,31/0,04 = 82,75 Þ 12.1 + 46 + 14 = 82,75 Þ = 1,77
Vậy: X là CH3COOCH3 và Y là CH3COOC2H5 ® đáp án C
Bài 30: Đốt cháy 0,8 gam một este X đơn chức được 1,76 gam CO2 và 0,576 gam H2O. Cho 5 gam X tác dụng với lượng NaOH vừa đủ, cô cạn dung dịch sau phản ứng được 7 gam muối khan Y. Cho Y tác dụng với dung dịch axit loãng thu được Z không phân nhánh. Công thức cấu tạo của X là:
A. 	B. 	C. 	D. CH2=CH-COOC2H5
Bài giải :
Công thức X: CxHyO2 ( 2 £ x; y £ 2x ) 
Theo đề bài: mc = gam; mH = gam Þ mO (X) = 0,256 gam
Þ x : y : 2 = 0,04 : 0,064 : 0,016 = 5 : 8 : 2 
Þ Công thức của X: C5H8O2 
Vì X là este đơn chức (X không thể là este đơn chức của phenol) Þ nX = nY = nz = nNaOH = 0,05 mol
Ta có : mX + mNaOH (pư) = 5 + 0,05.40 = 7 gam = mmuối Y 
Þ E là este mạch vòng ® đáp án C
Bài 31: Hỗn hợp A gồm ba chất hữu cơ X, Y, Z đơn chức đồng phân của nhau, đều tác dụng được với NaOH. Đun nóng 13,875 gam hỗn hợp A với dung dịch NaOH vừa đủ thu được 15,375 gam hỗn hợp muối và hỗn hợp ancol có tỉ khối hơi so với H2 bằng 20,67. Ở 136,50C, 1 atm thể tích hơi của 4,625 gam X bằng 2,1 lít. Phần trăm khối lượng của X, Y, Z (theo thứ tự KLPT gốc axit tăng dần) lần lượt là: 
A. 40%; 40%; 20%	B. 40%; 20%; 40%	C. 25%; 50%; 25%	D. 20%; 40%; 40%
Bài giải :
Ta có : Þ MX = 
Mặt khác: X, Y, Z đơn chức, tác dụng được với NaOH Þ X, Y, Z là axit hoặc este 
Þ CTPT dạng: CxHyO2, dễ dàng Þ 
Vậy A Þ Þ ® đáp án B
Bài 32: Để trung hoà 14g chất béo X cần 15ml dd KOH 0,1M. Chỉ số axit của chất béo đó là?
HD: mKOH = 0,015.0,1.56 = 0,084g = 84mg KOH
 14g chất béo...............84mg KOH
Vậy 1g chất béo.................6 mg KOH => chỉ số axit là 6
Bài 33: Để trung hoà 10g chất béo có chỉ số axit là 5,6 thì khối lượng NaOH cần dùng là bao nhiêu?
HD: 0,04g
Bài 34: Để xà phòng hoá hoàn toàn 2,52g một lipit cần dùng 90ml dd 0,1M. Tính chỉ số xà phòng hoá của lipit?
HD: 200
Bài 35: Để thuỷ phân hoàn toàn 8,58Kg một loại chất béo cần vừa đủ 1,2Kg NaOH, thu được 0,368kg glixerol và hh muối của axit béo. Biết muối của các axit béo chiếm 60% khối lượng xà phòng. Khối lượng xà phòng có thể thu được là:
HD: 15,69kg
Bài 36: Để trung hoà 14g chất béo X cần 15ml dd KOH 0,1M. Chỉ số axit của chất béo đó là?
HD: mKOH = 0,015.0,1.56 = 0,084g = 84mg KOH
 14g chất béo...............84mg KOH
Vậy 1g chất béo.................6 mg KOH => chỉ số axit là 6
Bài 37: Để xà phòng hoá 35 kg triolein cần 4,939 kg NaOH thu được 36,207 kg xà phòng. Chỉ số axit của mẫu chất béo trên là: 
A. 7	B. 8	C. 9	D. 10
Bài giải :
Theo đề bài: nRCOONa (xà phòng) = Þ nNaOH (dùng để xà phòng hoá) = 119,102 mol
Þ nNaOH (để trung hoà axit béo tự do) = 
Þ nKOH (để trung hoà axit béo tự do) = 4,375 mol 
Þ mKOH (trong 1 g chất béo) = 
® chỉ số axit = 7 ® đáp án A
Bài 38: Một loại chất béo có chỉ số xà phòng hoá là 188,72 chứa axit stearic và tristearin. Để trung hoà axit tự do có trong 100 g mẫu chất béo trên thì cần bao nhiêu ml dung dịch NaOH 0,05 M
A. 100 ml	B. 675 ml	C. 200 ml	D. 125 ml
Bài giải :
axp = 188,72.10-3 Þ Để phản ứng với 100 g chất béo cần mKOH = 188,72.10-3 .100 = 18,872 g 
Þ nKOH = Þ nNaOH = 0,337 mol
Þ Þ 
Vậy: Trong 100 g mẫu chất béo có 0,01 mol axit tự do Þ nNaOH (pư) = 0,01 mol 
Þ Vdd NaOH = 200 ml ® đáp án C
BÀI TẬP TRONG ĐỀ THI
Bài 1: X là một este no đơn chức, có tỉ khối hơi đối với CH4 là 5,5. Nếu đem đun 2,2 gam este X với dung dịch NaOH (dư), thu được 2,05 gam muối. Công thức cấu tạo thu gọn của X là: (khối B – 2007)
A. C2H5COOCH3.	B. HCOOCH2CH2CH3.	C. CH3COOC2H5	D. HCOOCH(CH3)2.
Giải: 
Meste = 5,5.16 = 88 → neste = 2,2/88 = 0,025 mol 
Þ nEste = nmuối = 0,025 mol Þ Mmuối = 2,05/0,025 = 82
Þ R=82 – 67 = 15 Þ R là CH3- Þ Đáp án C đúng 
* Chú ý: Ta có thể dùng phương pháp loại trừ để tìm đáp án:
Từ đề bài: meste > mmuối Þ X không thể là este của ancol CH3OH Þ đáp án A loại.
 Từ phản ứng thủy phân ta chỉ xác định được CTPT của các gốc R và R’ mà không thể xác định được cấu tạo của các gốc do đó B và D không thể đồng thời đúng do đó ta loại trừ tiếp B và D.
Vậy chỉ có đáp án C phù hợp
Bài 2: CĐ=10: Hỗn hợp Z gồm hai este X và Y tạo bởi cùng một ancol và hai axit cacboxylic kế tiếp nhau trong dãy đồng đẳng (MX < MY). Đốt cháy hoàn toàn m gam Z cần dùng 6,16 lít khí O2 (đktc), thu được 5,6 lít khí CO2 (đktc) và 4,5 gam H2O. Công thức este X và giá trị của m tương ứng là
	A. CH3COOCH3 và 6,7 	B. HCOOC2H5 và 9,5
	C. HCOOCH3 và 6,7	 	D. (HCOO)2C2H4 và 6,6
HD: Giải : => X, Y là 2 este no đơn chức
Áp dụng ĐLBTKL : m = + 4,5 - = 6,7 (gam)
Đặt công thức của X, Y : => => 
=> => n = 2 ; n = 3 X : C2H4O2 HCOOCH3
 Y : C3H6O2 CH3COOCH3
Chú ý: gặp bài toán hữu cơ mà khi đốt cháy thì cần bao nhiêu lít oxi hoặc cần tính thể tích oxi thì chúng ta nên nghĩ ngay đến pp ĐLBTKL hoặc ĐLBTNT tùy thuộc vào dữ kiện bài toán cho. 
Bài 3: CĐ10: Thuỷ phẩn chất hữu cơ X trong dung dịch NaOH (dư), đun nóng, thu được sản phẩm gồm 2 muối và ancol etylic. Chất X là
	A. CH3COOCH2CH3	 	B. CH3COOCH2CH2Cl
 	C. ClCH2COOC2H5	 	D. CH3COOCH(Cl)CH3
HD: ClCH2COOC2H5 + 2NaOH → NaCl + HO-CH2COONa + C2H5OH
Bài 4: CĐ10: Đốt cháy hoàn toàn 2,76 gam hỗn hợp X gồm CxHyCOOH, CxHyCOOCH3, CH3OH thu được 2,688 lít CO2 (đktc) và 1,8 gam H2O. Mặt khác, cho 2,76 gam X phản ứng vừa đủ với 30 ml dung dịch NaOH 1M, thu được 0,96 gam CH3OH. Công thức của CxHyCOOH là
	A. C2H5COOH 	B.CH3COOH 	C. C2H3COOH 	D. C3H5COOH
HD: + → Axit và este đều không no (CH3OH cháy cho số mol H2O lớn hơn số mol CO2)→ loại A, B
+ = amol
Cách 1: neste = 0,03-a. Ta có: nCO2 = (x+1)a + (x+2)(0,03-a) + a = 0,12 => x = 2
Cách2: Coi X gồm CxHyCOOCH3 và H2O Với neste mới = 0,03 mol 
→ đáp án C
Bài 5: CĐ10: Cho 45 gam axit axetic phản ứng với 69 gam ancol etylic (xúc tác H2SO4 đặc), đun nóng, thu được 41,25 gam etyl axetat. Hiệu suất của phản ứng este hoá là
	A. 62,50% 	B. 50,00%	C. 40,00% 	D. 31,25%
HD: %
Bài 6: CĐ10: Để trung hoà 15 gam một loại chất béo có chỉ số axit bằng 7, cần dùng dung dịch chứa a gam NaOH. Giá trị của a là
	A. 0,150 	B. 0,280 	C. 0,075 	D. 0,200
HD: 
Cách khác: 
đề thi CĐ ĐH chỉ có 1 câu về chỉ số axit và cần nhớ công thức tính thì bài toán trở nên nhẹ nhàng hơn nhiều, 
Bài 7: ĐHB-2011: Cho 200 gam một loại chất béo có chỉ số axit bằng 7 tác dụng vừa đủ với một lượng NaOH, thu được 207,55 gam hỗn hợp muối khan. Khối lượng NaOH đã tham gia phản ứng là:
	A. 31 gam	B. 32,36 gam	C. 30 gam	D. 31,45 gam
Hướng dẫn: câu này tương tự đề thi CĐ 2010 chắc các bạn đã làm thuần thục rồi
® số mol NaOH phản ứng với trieste là : a – 0,025 ® số mol glixerol thu được: 
ADĐLBTKL
Bài 8: CĐ11: Để phản ứng hết với một lượng hỗn hợp gồm hai chất hữu cơ đơn chức X và Y (Mx < MY) cần vừa đủ 300 ml dung dịch NaOH 1M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn thu được 24,6 gam muối của một axit hữu cơ và m gam một ancol. Đốt cháy hoàn toàn lượng ancol trên thu được 4,48 lít CO2 (đktc) và 5,4 gam H2O. Công thức của Y là :
A. CH3COOC2H5	 B. CH3COOCH3	 C. CH2=CHCOOCH3	 D. C2H5COOC2H5
HD: nancol =nH2O-nCO2 => C = nCO2/nancol => C2H5OH
Vì X, Y đơn chức mà nNaOH > nancol => Y là este; X là axit (do Mx < MY và có cùng gốc axit)
Mmuối = 24,6/0,3 = 82 => R =-CH3
=> A
Bài 9: CĐ11: Cho m gam chất hữu cơ đơn chức X tác dụng vừa đủ với 50 gam dung dịch NaOH 8%, sau khi phản ứng hoàn toàn thu được 9,6 gam muối của một axit hữu cơ và 3,2 gam một ancol. Công thức của X là:
A. CH3COOC2H5	B. C2H5COOCH3	C. CH2=CHCOOCH3	 D. CH3COOCH=CH2
Bài 10: CĐ11: Để xà phòng hoá hoàn toàn 52,8 gam hỗn hợp hai este no, đơn chức , mạch hở là đồng phân của nhau cần vừa đủ 600 ml dung dịch KOH 1M. Biế