Ôn thi vào thpt - Môn vật lí 9 - phần lí thuyết

Ch­¬ng iii. Quang häc
kiÕn thøc cÇn nhí.
1. hiÖn t­îng khóc x¹ ¸nh s¸ng 
* §Þnh nghÜa: hiÖn t­îng khóc x¹ ¸nh s¸ng lµ hiÖn t­îng tia s¸ng truyÒn tõ m«i tr­êng trong suèt nµy sang m«i tr­êng trong suèt kh¸c bÞ g·y khóc t¹i mÆt ph©n c¸ch gi÷a hai m«i tr­êng.
* TÝnh chÊt:
- Tia khóc x¹ n»m trong mÆt ph¼ng tíi vµ n»m bªn kia ph¸p tuyÕn so víi tia tíi.
- Tr­êng hîp tia s¸ng truyÒn tõ kh«ng khÝ sang m«i tr­êng trong suèt r¾n, láng(nhö thuûy tinh, nöôùc,...) th× gãc khóc x¹ nhá h¬n gãc tíi.
- Tr­êng hîp tia s¸ng truyÒn tõ m«i tr­êng trong suèt r¾n, láng(nhö thuûy tinh, nöôùc,...) vµo kh«ng khÝ th× gãc khóc x¹ lín h¬n gãc tíi.
- Khi gãc tíi t¨ng (gi¶m) th× gãc khóc x¹ còng t¨ng (gi¶m) theo. 
- Khi gãc tíi b»ng 00 th× gãc khóc x¹ b»ng 00 (tia s¸ng truyÒn th¼ng)
2. ThÊu kÝnh héi tô 
a/ §Æc ®iÓm 
- Cã phÇn r×a máng h¬n phÇn gi÷a.
- Mét chïm tia tíi song song víi trôc chÝnh cho chïm tia lã héi tô t¹i tiªu ®iÓm cña thÊu kÝnh.
b/ §­êng ®i cña tia s¸ng ®Æc biÖt qua thÊu kÝnh:
Tia tíi qua quang t©m cho tia lã ®i th¼ng.
Tia tíi song song víi trôc chÝnh cho tia lã ®i qua tiªu ®iÓm.
Tia tíi ®i qua tiªu ®iÓm cho tia lã song song víi trôc chÝnh
 D D D
F' O F F' O F F' O F 
c/ ¶nh cña vËt t¹o bëi thÊu kÝnh héi tô. 
	* TÝnh chÊt ¶nh t¹o bëi thÊu kÝnh héi tô:
	+ VËt ®Æt ngoµi tiªu ®iÓm: ¶nh thËt ng­îc chiÒu :
	* lín h¬n vËt nÕu f<d<2f 
	* nhá h¬n vËt nÕu d>2f.
	+ VËt ®Æt trong tiªu ®iÓm: ¶nh ¶o, cïng chiÒu, lín h¬n vËt.
	+ VËt ®Æt t¹i tiªu ®iÓm: ¶nh ë v« cùc.
	+ VËt ë rÊt xa thÊu kÝnh cho ¶nh thËt lµ mét ®iÓm n»m t¹i tiªu ®iÓm.
* Dùng ¶nh cña ®iÓm s¸ng S qua thÊu kÝnh:
	- §Ó dùng ¶nh S' cña mét ®iÓm s¸ng S, ta vÏ 2 trong sè 3 tia ®Æc biÖt (ë trªn) xuÊt ph¸t tõ ®iÓm S, giao ®iÓm cña hai tia lã (hay ®­êng kÐo dµi) lµ ¶nh S'.
O
F’
F
S
S’
(1)
(2)
(3)
* Dùng ¶nh cña vËt AB (AB, A ) qua thÊu kÝnh:
- ChØ cÇn dùng ¶nh B’ cña B qua thÊu kÝnh b»ng 2 trong 3 tia s¸ng ®Æc biÖt, sau ®ã tõ B’ h¹ vu«ng gãc xuèng ta cã ¶nh A’ cña A.
Ta cã: A’B’ lµ ¶nh cña AB.
*C«ng thøc biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a d, d’, f
d = OA: kho¶ng c¸ch tõ vËt tíi thÊu kÝnh. 
d’ = OA’: kho¶ng c¸ch tõ vËt tíi thÊu kÝnh.
f = OF : tiªu cù cña thÊu kÝnh
f’=OF’: tiªu cù cña thÊu kÝnh( f= f’)
h = AB: chiÒu cao cña vËt
h’ = A’B’ : chiÒu cao cña ¶nh
k = : ®é phãng ®¹i cña ¶nh qua thÊu kÝnh
+NÕu d > f: ; 
+NÕu d< f: ; 
3. ThÊu kÝnh ph©n k×.
a/ §Æc ®iÓm
- ThÊu kÝnh ph©n k× cã phÇn r×a dµy h¬n phÇn gi÷a.
- Chïm tia tíi song song víi trôc chÝnh cho chïm tia lã ph©n k×.
b/ §­êng truyÒn cña tia s¸ng ®Æc biÖt qua thÊu kÝnh ph©n k×.
- Tia tíi song song víi trôc chÝnh cho tia lã cã ®­êng kÐo dµi ®i qua tiªu ®iÓm .
- Tia tíi ®i qua quang t©m tiÕp tôc ®i th¼ng.
 c/ TÝnh chÊt ¶nh cña vËt t¹o bëi thÊu kÝnh ph©n k×.
 + Lu«n lµ ¶nh ¶o, cïng chiÒu, nhá h¬n vËt vµ lu«n n»m trong kho¶nh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
	+ Khi vËt ®Æt ë rÊt xa thÊu kÝnh, ¶nh ¶o cña vËt lµ mét ®iÓm n»m t¹i tiªu ®iÓm. 
d/ C¸ch vÏ ¶nh qua thÊu kÝnh ph©n k×.
	 T­¬ng tù nh­ c¸ch vÏ ¶nh nh­ c¸ch vÏ ¶nh qua thÊu kÝnh héi tô.
O
F
F’
S
(1)
(2)
(3)
O
F
F’
B
(1)
(2)
A
B’
A’
e/ So s¸nh ¶nh ¶o cña vËt t¹o bëi thÊu kÝnh ph©n kú vµ ¶nh ¶o cña vËt t¹o bëi thÊu kÝnh héi tô:
* ¶nh ¶o cña 1 vËt t¹o bëi thÊu kÝnh héi tô lín h¬n ¶nh ¶o cña vËt ®ã t¹o bëi thÊu kÝnh ph©n kú.
f) C«ng thøc biÓu thÞ mèi quan hÖ gi÷a d, d’, f
d = OA: kho¶ng c¸ch tõ vËt tíi thÊu kÝnh. 
d’ = OA’: kho¶ng c¸ch tõ vËt tíi thÊu kÝnh.
f = OF : tiªu cù cña thÊu kÝnh
f’=OF’: tiªu cù cña thÊu kÝnh( f= f’)
h = AB: chiÒu cao cña vËt
h’ = A’B’ : chiÒu cao cña ¶nh
k = : ®é phãng ®¹i cña ¶nh qua thÊu kÝnh
; 
4. M¸y ¶nh.
+ Ñònh nghóa: Maùy aûnh laø moät duïng cuï quang hoïc duøng ñeå thu aûnh cuûa caùc vaät caàn chuïp leân phim.
+ Caáu taïo:Hai boä phaän chính: vaät kính vaø buoàng toái.
- Vaät kính: laø moät thaáu kính hoäi tuï.
- Buoàng toái: laø moät hoäp kín. Maët tröôùc cuûa buoàng toái gaén vaät kính; saùt maët sau gaén phim.
+ Aûnh cuûa moät vaät treân phim: Aûnh chuïp cuûa vaät treân phim laø aûnh thaät, ngöôïc chieàu vôùi vaät vaø nhoû hôn vaät.
5. M¾t
+ Caáu taïo: 
- Boä phaän chính cuûa maét goàm: theå thuûy tinh vaø maøng löôùi (coøn goïi laø voõng maïc).
- Theå thuûy tinh: laø moät thaáu kính hoäi tuï.
- Maøng löùôi (voõng maïc): naèm ôû ñaùy maét, khi aûnh cuûa vaät caàn quan saùt hieän roõ treân maøng thì maét seõ nhìn thaáy roõ vaät.
+ Söï ñieàu tieát cuûa maét:
Söï thay ñoåi ñoä cong cuûa theå thuûy tinh töùc laø thay ñoåi tieâu cöï cuûa noù ñeå aûnh cuûa vaät caàn quan saùt ôû caùc khoaûng caùch khaùc nhau coù theå hieän roõ ñöôïc treân maøng löôùi goïi laø söï ñieàu tieát. Söï ñieàu tieát xaûy ra hoaøn toaøn töï nhieân.
+ Ñieåm cöïc vieãn CV:
Ñieåm xa maét nhaát naèm treân truïc chính cuûa maét maø khi coù vaät naèm ôû ñoù maét coù theå nhìn thaáy roõ ñöôïcmaø khoâng caàn ñieàu tieát goïi laø ñieåm cöïc vieãn (kí hieäu CV )
Khoaûng caùch töø quang taâm cuûa maét ñeán ñieåm cöïc vieãn goïi laø khoaûng cöïc vieãn.
Ngöôøi maét toát coù ñieåm cöïc vieãn ôû raát xa (voâ cöïc)
+ Ñieåm cöïc caän CC:
Ñieåm gaàn maét nhaát naèm treân truïc chính cuûa maét maø khi coù vaät ôû ñoù maét coù theå thaáy roõ ñöôïc khi ñaõ ñieàu tieát maïnh nhaát (toái ña) goïi laø ñieåm cöïc caän (kí hieäu CC). khoaûng caùch töø quang taâm cuûa maét ñeán ñieåm cöïc caän goïi laø khoaûng cöïc caän.
Ngöôøi maét toát coù ñieåm cöïc caän caùch maét khoaûng 25 cm.
 6. Maét caän:
+ Ñaëc ñieåm:
- M¾t cËn lµ m¾t nh×n râ nh÷ng vËt ë gÇn nh­ng kh«ng nh×n râ nh÷ng vËt ë xa. 
- Ñieåm cöïc vieãn cuûa maét caän naèm gaàn maét hôn so vôùi maét bình thöôøng, theå thuûy tinh cuûa maét caän phoàng to hôn cuûa maét bình thöôøng.
+ Caùch khaéc phuïc taät caän thò:
- Ñeo moät thaáu kính phaân kì ñeå nhìn roõ caùc vaät ôû xa ñöôïc nhö maét bình thöôøng.
- Kính caän thích hôïp laø thaáu kính phaân kì coù tieâu ñieåm F truøng vôùi ñieåm cöïc vieãn CV cuûa maét: f = OCV.
7. Maét laõo:
+ Ñaëc ñieåm:
	- Maét laõo laø maét nhìn roõ caùc vaät ôû xa, nhöng khoâng nhìn roõ caùc vaät ôû gaàn.
- Ñieåm cöïc caän cuûa maét laõo naèm xa maét hôn so vôùi maét bình thöôøng.
+ Caùch khaéc phuïc taät maét laõo:
Ñeo moät thaáu kính hoäi tuï ñeå nhìn roõ nhöõng vaät ôû gaàn nhö maét bình thöôøng.
8. Kính luùp:
+ Ñònh nghóa:
Kính luùp laø moät thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï ngaén ñöôïc duøng ñeå quan saùt caùc vaät nhoû.
+ Soá boäi giaùc G:
Laø tæ soá giöõa goùc maø ngöôøi quan saùt troâng aûnh cuûa vaät qua kính vôùi goùc maø ngöôøi ñoù troâng tröïc tieáp vaät khi vaät ñaët taïi vò trí caùch maét 25 cm. moãi kính luùp coù soá boäi giaùc ñöôïc ghi treân kính baèng kí hieäu: 2X, 3X, . . .
Coâng thöùc lieân heä giöõa soá boäi giaùc G cuûa kính vôùi tieâu cöï f: 
+ Caùch quan saùt moät vaät qua kính luùp:
Ta phaûi ñaët vaät trong khoaûng tieâu cöï cuûa kính, aûnh thu ñöôïc laø aûnh aûo, cuøng chieàu vaø lôùn hôn vaät.
9. Aùnh saùng traéng vaø aùnh saùng maøu:
+ Caùc nguoàn phaùt aùnh saùng traéng:
- Maët trôøi laø nguoàn phaùt aùnh saùng traéng raát maïnh.
- Ñeøn pha oâtoâ, ñeøn hoà quang, ñeøn pin, . . .
+ Nguoàn phaùt aùnh saùng maøu:
- Caùc ñeøn LED phaùt aùnh saùng maøu : ñoû, vaøng, xanh, . . .
- Buùt laze thöôøng duøng phaùt aùnh saùng ñoû.
- Caùc ñeøn oáng duøng trong quaûng caùo phaùt ra aùnh saùng nhieàu maøu saéc nhö ñoû, vaøng, tím, . 
+ Taïo ra aùnh saùng maøu baèng taám loïc maøu:
- Chieáu moät saùng traéng qua moät taám loïc maøu naøo thì ta thu ñöôïc aùnh saùng cuøng maøu taám loïc ñoù.
- Chieáu moät chuøm saùng maøu qua moät taám loïc cuøng maøu thì ta thu ñöôïc aùnh saùng vaãn coù maøu ñoù.
- Chieáu moät saùng maøu qua moät taám loïc maøu khaùc thì ta thu ñöôïc aùnh saùng khoâng coù maøu ñoù.
- Taám loïc maøu naøo thì seõ ít haáp thuï aùnh saùng maøu ñoù, nhöng haáp thuï nhieàu aùnh saùng maøu khaùc.
+ Phaân tích moät chuøm saùng traéng baèng laêng kính:
Chieáu moät saùng traéng qua moät laêng kính ta quan saùt ñöôïc chuøm tia loù qua laêng kính laø moät daûi maøu saéc bieán thieân lieân tuïc töø ñoû ñeán tím (maøu caàu voøng).
+ Phaân tích moät chuøm saùng traéng baèng söï phaûn xaï treân maët ghi cuûa ñóa CD:
Chieáu moät chuøm saùng traéng tôùi maët ghi cuûa moät ñóa CD ta quan saùt ñöôïc chuøm tia phaûn xaï treân maët ghi laø moät daûi maøu saéc bieán thieân lieân tuïc töø ñoû ñeán tím (maøu caàu voàng).
+ Caáu taïo cuûa chuøm saùng traéng: chuøm saùng traéng laø chuøm aùnh saùng coù nhieàu thaønh phaàn, chöùa nhieàu chuøm saùng coù nhieàu maøu saéc khaùc nhau, trong ñoù coù baûy maøu chính: ñoû, cam, vaøng, luïc, lam, chaøm, tím.
+ Söï troän caùc aùnh saùng maøu: Coù theå troän hai hay nhieàu aùnh saùng maøu vôùi nhau ñeå ñöôïc aùnh saùng coù maøu khaùc haún.
Ba maøu ñoû, luïc, lam laø ba maøu cô baûn.
Neáu troän hai trong soá ba maøu cô baûn vôùi cuøng moät cöôøng ñoä thì ta thu ñöôïc caùc maøu vaøng, tím, xanh da trôøi.
Neáu troän ba maøu cô baûn vôùi cuøng moät cöôøng ñoä ta thu ñöôïc maøu traéng.
Neáu troän ba maøu cô baûn vôùi nhau theo tæ leä cöôøng ñoä thích hôïp thì ta coù theå thu ñöôïc ñuû caùc maøu trong töï nhieân.
Troän caùc aùnh saùng coù maøu töø ñoû ñeán tím vôùi nhau cuõng thu ñöôïc aùnh saùng traéng.
+ Caùc vaät coù maøu saéc khaùc nhau döôùi aùnh saùng maët trôøi:
Döôùi aùnh saùng traéng khi nhìn thaáy caùc vaät coù maøu naøo thì seõ coù aùnh saùng maøu ñoù ñi vaøo maét ngöôøi quan saùt.
+ Khaû naêng taùn xaï aùnh saùng cuûa caùc vaät:
Ñoái vôùi caùc vaät khoâng töï phaùt saùng:
- Vaät maøu naøo thì coù khaû naêng taùn xaï maïnh aùnh saùng maøu ñoù, nhöng taùn xaï keùm aùnh saùng caùc maøu khaùc.
- Vaät maøu traéng coù khaû naêng taùn xaï taát caû aùnh saùng caùc maøu.
- Vaät maøu ñen khoâng coù khaû naêng taùn xaï baát kì aùnh saùng maøu naøo.
10. Caùc taùc duïng cuûa aùnh saùng:
+ Taùc duïng nhieät:
- Aùnh saùng chieáu vaøo caùc vaät seõ laøm caùc vaät bò noùng leân. Ñoù laø taùc duïng nhieät cuûa aùnh saùng.
- Taùc duïng nhieät chöùng toû aùnh saùng coù naêng löôïng vaø naêng löôïng cuûa aùnh saùng khi ñoù bieán thaønh nhieät naêng.
- Öùng duïng cuûa taùc duïng nhieät cuûa aùnh saùng: phôi khoâ, saáy khoâ, söôûi aám, laøm muoái, . . .
- Caùc vaät maøu toái (ñen, tím, . . .) coù khaû naêng haáp thuï naêng löôïng cuûa aùnh saùng maïnh hôn caùc vaät coù maøu saùng (traéng, hoàng, . . .)
+ Taùc duïng sinh hoïc:
- Aùnh saùng coù khaû naêng gaây ra moät soá bieán ñoåi ôû sinh vaät nhö: kích thích caùc quaù trình quang hôïp ôû caây coái, haáp thu caùc vitamin, dieät khuaån . . . ôû ñoäng vaät. Ñoù laø taùc duïng sinh hoïc cuûa aùnh saùng.
+ Taùc duïng quang ñieän:
- Caùc thieát bò ñieän nhö:pin quang ñieän, teá baøo quang ñieän, . . . khi ñöôïc chieáu saùng coù theå bieán naêng löôïng cuûa aùnh saùng thaønh ñieän naêng. Ñoù laø taùc duïng quang ñieän cuûa aùnh saùng.
Bµi tËp
Baøi 1: Ñaët moät ñieåm saùng S tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï vaø naèm trong khoaûng tieâu cöï (hình beân). Döïng aûnh S’ cuûa ñieåm S qua thaáu kính ñaõ cho. S’ laø aûnh thaät hay aûo?
F
F’
S
O
Baøi 2: Moät vaät saùng AB coù daïng muõi teân ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tuï, caùch thaáu kính 16cm, A naèm treân truïc chính. Thaáu kính coù tieâu cöï 12cm.
Haõy tính xem aûnh cao gaáp bao nhieâu laàn vaät vaø aûnh caùch thaáu kính bao nhieâu cm?
Baøi 3: Moät vaät saùng AB coù daïng muõi teân ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tuï taïi, caùch thaáu kính 30cm. Thaáu kính coù tieâu cöï 20cm.
a) Döïa vaøo kieán thöùc hình hoïc tính xem aûnh cao gaáp bao nhieâu laàn vaät.
b) Haõy tính khoaûng caùch töø aûnh ñeán vaät.
Baøi 4: Moät vaät saùng AB coù daïng muõi teân ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tuï, caùch thaáu kính 12cm. Thaáu kính coù tieâu cöï 18cm.
a) Haõy tính khoaûng caùch töø aûnh ñeán thaáu kính.	b) Tính xem aûnh cao gaáp bao nhieâu laàn vaät.
Baøi 5: Hình beân cho bieát Δ laø truïc chính cuûa moät thaáu kính, AB laø vaät saùng, A’B’ laø aûnh cuûa AB.
a) A’B’ laø aûnh thaät hay aûnh aûo? Vì sao?
b) Vì sao em bieát thaáu kính ñaõ cho laø thaáu kính hoäi tuï?
c) Baèng caùch veõ, haõy xaùc ñònh quang taâm O vaø tieâu ñieåm F, F’ cuûa thaáu kính treân.
B’
B
A’
A
Baøi 6: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tuï O cho moät aûnh A’B’ lôùn gaáp 2 laàn vaät treân moät maøn ñaët caùch thaáu kính 60cm. 
a. Duøng caùch veõ, haõy xaùc ñònh tieâu ñieåm cuûa thaáu kính vaø vò trí cuûa vaät.
b. Tính tieâu cöï cuûa thaáu kính vaø khoaûng caùch töø vaät ñeán thaáu kính. 
Baøi 7: Moät vaät saùng AB cao 4cm ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa moät thaáu kính hoäi tu, caùch maøn chaén 1dm cho aûnh A’B’ cao 6cm roõ neùt treân maøn, thaáu kính naèm giöõa vaät vaø maøn. Duøng caùch veõ, haõy xaùc ñònh tieâu cöï cuûa thaáu kính vaø khoaûng caùch töø thaáu kính ñeán maøn.
Baøi 8: Moät vaät saùng AB cao 4cm ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính. Ñaët maét sau thaáu kính vaø nhìn qua thaáu kính ngöôøi ta troâng thaáy moät aûnh A’B’ cuøng chieàu vaät, lôùn gaáp 4 laàn vaät vaø caùch vaät moät khoaûng 45cm. Haõy xaùc ñònh tieâu cöï cuûa thaáu kính vaø khoaûng caùch töø thaáu kính tôùi vaät.
Baøi 9: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính, caùch thaáu kính 12cm. Ñaët phía beân kia thaáu kính vaø nhìn qua thaáu kính ngöôøi ta troâng thaáy moät aûnh A’B’ cuøng chieàu vaät, lôùn gaáp 5 laàn vaät vaø caùch vaät moät khoaûng 45cm. Haõy xaùc ñònh tieâu cöï cuûa thaáu kính vaø khoaûng caùch töø aûnh tôùi thaáu kính.
Baøi 10: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính hoäi tuï vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính sao cho ñieåm A naèm treân truïc chính vaø caùch quang taâm O moät khoaûng OA = a. Nhaän thaáy raèng, neáu dòch chuyeån vaät ñi moät khoaûng b = 5cm laïi gaàn hoaëc ra xa thaáu kính thì ñeàu ñöôïc aûnh coù ñoä cao baèng 3 laàn vaät trong ñoù coù moät aûnh cuøng chieàu, moät aûnh ngöôïc chieàu vôùi vaät. Haõy xaùc ñònh khoaûng caùch a vaø tieâu cöï cuûa thaáu kính.
Baøi 11: Ñaët moät ñieåm saùng S naèm tröôùc thaáu kính phaân kì (hình beân).
a) Döïng aûnh S’ cuûa S taïo bôûi thaáu kính ñaõ cho.
b) S’ laø aûnh thaät hay aûo? Vì sao?
F
F’
S
O
Baøi 12: Vaät saùng AB coù ñoä cao h ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa thaáu kính phaân kì tieâu cöï f. ñieåm A naèm treân truïc chính vaø coù vò trí taïi tieâu ñieåm F.
a) Döïng aûnh A’B’ cuûa AB qua thaáu kính ñaõ cho.
b) Vaän duïng kieán thöùc hình hoïc haõy tính ñoä cao h’ cuûa aûnh theo h vaø khoaûng caùch d’ töø aûnh ñeán thaáu kính theo f
F
B
O
A
Baøi 13: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï f = 20cm vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính(A naèm treân truïc chính), caùch thaáu kính OA = 30cm. Tính khoaûng caùch OA’ töø thaáu kính tôùi aûnh A’B’ vaø tæ soá ñoä lôùn giöõa aûnh A’B’ vaø vaät ABø.
Baøi 14: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï f = 15cm vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính(A naèm treân truïc chính), coù aûnh A’B’ = 2cm. 
a/ AÛnh laø aûnh aûo hay aûnh thaät? Cuøng chieàu hay ngöôïc chieàu vôùi vaät?
b/ Tính khoaûng caùch OA, OA’ töø thaáu kính tôùi vaät vaø ñeán aûnh A’B’.
Baøi 15: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính(A naèm treân truïc chính), ngöôøi ta troâng thaáy moät aûnh A’B’ = 2cm ôû gaàn thaáu kính hôn vaät vaø caùch vaät 45cm.
a/ Thaáu kính laø thaáu kính hoäi tuï hay phaân kì vaø aûnh cuøng chieàu hay ngöôïc chieàu vôùi vaät?
b/ Haõy tính tieâu cöï cuûa thaáu kính.
Baøi 16: Quan saùt moät vaät saùng AB qua moät thaáu kính phaân kì, ngöôøi ta troâng thaáy moät aûnh cao baèng nöûa vaät. Chöùng minh raèng khoaûng caùch OA töø thaáu kính ñeán vaät baèng tieâu cöï cuûa thaáu kính.
Baøi 17: Moät vaät saùng AB ñöôïc ñaët tröôùc moät thaáu kính phaân kì coù tieâu cöï f = 18cm vaø vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûathaáu kính(A naèm treân truïc chính), coù aûnh A’B’ caùch vaät 24cm. 
 Tính khoaûng caùch OA, OA’ töø thaáu kính tôùi vaät vaø ñeán aûnh A’B’.
Baøi 18: Hoøa bò caän thò coù ñieåm cöïc vieãn CV naèm caùch maét 40cm. Bình cuõng bò caän thò coù ñieåm cöïc vieãn CV naèm caùch maét 60cm.
a) Ai caän naëng hôn?
b) Hoøa vaø Bình ñeàu phaûi ñeo kính ñeå khaéc phuïc taät caän thò. Kính ñöôïc ñeo saùt maét. Ñoù laø thaáu kính loaïi gì? Kính cuûa ai coù tieâu cöï ngaén hôn?
Baøi 19: Maét moät ngöôøi coù khoaûng cöïc vieãn laø 0,5m vaø khoaûng cöïc can laø 0,125m.
a/ Ngöôøi naøy maéc taät gì ? Ñeå söûa taät ñoù ngöôøi aáy phaûi ñeo loaïi kính naøo? Kính coù tieâu cöï baèng bao nhieâu ?
b/Khi ñeo kính naøy, luùc ñoïc saùch phaûi ñeå caùch maét ít nhaát bao nhieâu?
Baøi 20: Moät ngöôøi caän thò phaûi ñeo kính coù tieâu cöï f = 25cm. Ngöôøi naøy duøng moät kính luùp tieâu cöï 3cm ñeå quan saùt moät vaät nhoû. Hoûi :
a/Ñieåm cöïc vieãn cuûa ngöôøi naøy caùch maét bao nhieâu ?
b/ Ngöôøi naøy boû kính ra ñeå quan saùt vaät qua kính luùp. Ñeå nhìn roõ aûnh cuûa vaät maø khoâng caàn ñieàu tieát, ngöôøi ñoù phaûi ñaët vaät caùch kính luùp bao nhieâu ? AÛnh lôùn gaáp maáy laàn vaät ?
Baøi 21: Moät ngöôøi caän thò phaûi ñeo kính coù tieâu cöï 50cm. Hoûi khi khoâng ñeo kính thì ngöôøi aáy nhìn roõ ñöôïc vaät xa nhaát caùch maét bao nhieâu?
Baøi 22: Moät ngöôøi cao tuoåi coù ñieåm cöïc caän caùch maét 50cm. Hoûi khi vieát laùch treân trang giaáy ôû caùch maét 25cm thì ngöôøi ñoù phaûi ñeo kính gì ? Tieâu cöï bao nhieâu ?
Baøi 23: Duøng maùy aûnh ñeå chuïp aûnh moät vaät cao 80cm, ñaët caùch maùy 2m. Sau khi traùng phim thì thaáy aûnh cao 2cm. Haõy tính khoaûng caùch töø phim ñeán vaät kính luùc chuïp aûnh.
Baøi 23: Duøng moät maùy aûnh maø vaät kính caùch phim 5cm ñeå chuïp aûnh cuûa moät ngöôøi cao 1,6m, ñöùng caùch maùy aûnh 1,2m. Tính chieàu cao cuûa aûnh? 
Baøi 24: Duøng caùc kính luùp coù soá boäi giaùc 2X vaø 3X ñeå quan saùt cuøng moät vaät vaø vôùi cuøng ñieàu kieän thì trong tröôøng hôïp naøo ta seõ thaáy aûnh lôùn hôn? Trong hai kính ñoù, kính naøo coù tieâu cöï daøi hôn?
Baøi 25: Moät kính luùp coù tieâu cöï f = 16,7cm. Moät vaät ñaët caùch quang taâm O moät ñoaïn 10,7cm.
a/ Neâu ñaëc ñieåm cuûa aûnh ? Tính chaát cuûa aûnh ?
b/ Neáu aûnh caùch quang taâm O moät ñoaïn 29,7cm. Tính chieàu cao cuûa aûnh bieát chieàu cao cuûa vaät laø 5cm.
c/ Tính soá boäi giaùc.
-----------------------------------------------------------------------
CHÖÔNG IV: SÖÏ BAÛO TOAØN VAØ CHUYEÅN HOÙA NAÊNG LÖÔÏNG.
Toùm taét kieán thöùc cô baûn:
1. Naêng löôïng vaø söï chuyeån hoùa naêng löôïng:
- Ta nhaän bieát ñöôïc moät vaät coù naêng löôïng khi vaät ñoù coù khaû naêng thöïc hieän coâng cô hoïc (cô naêng) hay laøm noùng caùc vaät khaùc (nhieät naêng).
- Ta chæ nhaän bieát ñöôïc hoùa naêng, ñieän naêng, quang naêng khi chuùng chuyeån thaønh cô naêng hay nhieät naêng.
- Moïi quaù trình bieán ñoåi ñeàu keøm theo söï chuyeån hoùa naêng löôïng töø daïng naøy sang daïng khaùc.
2. Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng:
Naêng löôïng khoâng töï sinh ra hoaëc maát ñi maø chæ chuyeån hoùa töø daïng naøy sang daïng khaùc hoaëc truyeàn töø vaät naøy sang vaät khaùc.
3. Saûn xuaát ñieän naêng:
- Trong nhaø maùy nhieät ñieän, naêng löôïng cuûa nhieân lieäu bò ñoát chaùy ñöôïc chuyeån hoùa thaønh ñieän naêng.
- Trong nhaø maùy thuûy ñieän, theá naêng cuûa nöôùc trong hoà chöùa ñöôïc chuyeån hoùa thaønh ñieän naêng.
- Nhaø maùy ñieän haït nhaân bieán ñoåi naêng löôïng haït nhaân thaønh naêng löôïng ñieän, coù theå cho coâng suaát lôùn.
VÝ dô1. Trªn h×nh vÏ chØ c¸c tia tíi thÊu kÝnh vµ c¸c tia lã ra khái thÊu kÝnh.
	 H·y vÏ thªm cho ®ñ c¸c tia tíi vµ c¸c tia lã.
 F O F' 
VÝ dô 2. §Æt ®iÓm s¸ng S tr­íc mét thÊu kÝnh héi tô nh­ h×nh vÏ. 
 H·y vÏ ¶nh S' cña S qua thÊu kÝnh. 
 S
 F O F
VÝ dô 3. §Æt vËt s¸ng AB tr­íc thÊu kÝnh héi tô nh­ h×nh vÏ. 
 H·y vÏ ¶nh cña AB qua thÊu kÝnh . ¶nh thu ®­îc lµ 
 ¶nh thËt hay ¶nh ¶o ?
 F A O F'
VÝ dô 4. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña mét thÊu kÝnh héi tô f = 18cm, c¸ch thÊu kÝnh mét kho¶ng d = 36cm.
 a) X¸c ®Þnh vÞ trÝ vµ tÝnh chÊt cña ¶nh. ( ¶nh thËt hay ¶nh ¶o ? cïng chiÒu hay ng­îc chiÒu ? lín h¬n hay nhá h¬n vËt?)
 b) Chøng tá r»ng chiÒu cao cña ¶nh vµ cña vËt b»ng nhau.
VÝ dô 5. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña thÊu kÝnh héi tôcã tiªu cù f = 20cm, sao cho ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh vµ c¸ch thÊu kÝnh mét kho¶ng d. H·y x¸c ®Þnh tÝnh chÊt (thËt hay ¶o) cña ¶nh trong c¸c tr­êng hîp :
 a) d = 30cm. b) d = 10 cm.
.
S*
VÝ dô 6. H·y vÏ tia lã cña c¸c tia tíi h×nh bªn. 
 - NhËn xÐt vÒ c¸c tia lã nµy? 
 F O F’ 
VÝ dô 7: Cho h×nh vÏ nh­ bªn: S*
 BiÕt S’ lµ ¶nh cña S
a)S’ lµ ¶nh thËt hay lµ ¶nh ¶o? S’*
b)V× sao biÕt thÊu kÝnh ®· cho lµ thÊu kÝnh ph©n k×
c)B»ng c¸ch vÏ, h·y x¸c ®Þnh quang t©m O, hai tiªu ®iÓm cña thÊu kÝnh ®· cho
bµi tËp vÒ thÊu kÝnh
Trªn h×nh vÏ biÕt cña 1 thÊu kÝnh, S’ lµ ¶nh cña 1 ®iÓm s¸ng S qua thÊu kÝnh. Cho biÕt thÊu kÝnh thuéc lo¹i g×? Dïng h×nh vÏ ®Î x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt thÊu kÝnh vµ tiªu ®iÓm cña nã.
 . S’
 . S 
 S .
 . S’
 . S
Trªn h×nh vÏ biÕt , A’B’ lµ ¶nh cña AB qua thÊu kÝnh, cho biÕt lo¹i thÊu kÝnh. Dïng h×nh vÏ x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt thÊu kÝnh, tiªu cù cña nã trong mçi tr­êng hîp sau: B B
 B’ 
 B B’
 A’
 A A’ A A’ A 
 B’
ChØ râ thÊu kÝnh lo¹i nµo vµ vÏ tia lã hoÆc tia tíi cßn thiÕu trong c¸c tr­êng hîp sau: 
4/ §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña TKHT cã tiªu cù f=12cm, ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh, cho ¶nh A’B’ cao gÊp hai lÇn vËt. H·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ ¶nh so víi TK.
§Æt vËt s¸ng AB tr­íc TKHT nh­ h×nh vÏ. B
 BiÕt d=90cm, OF=6cm, AB=3cm. 
a, VÏ ¶nh A’B’ cña vËt AB t¹o bëi TK
b, TÝnh d' A F O F’
 c, TÝnh A’B’
 d, Gi¶i l¹i c¸c c©u a, b, c khi thay TKHT bëi TKPK.
 6. §Æt vËt s¸ng AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh TKHT cã tiªu cù f=24cm, ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh.
 	a, X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt biÕt ¶nh cña nã lµ ¶nh thËt, ng­îc chiÒu víi vËt vµ c¸ch TK mét kho¶ng 40cm.
b, TÝnh chiÒu cao cña ¶nh, biÕt vËt cao 15cm.
c, Di chuyÓn vËt l¹i gÇn TK thªm 5cm trong 2 gi©y. TÝnh vËn tèc di chuyÓn cña ¶nh.
d, Gi¶i l¹i c¸c c©u a, b, c khi thay TKHT b»ng TKPK cã tiªu cù 50cm.
 7. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña TKHT, ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh, cho ¶nh A’B’ cao gÊp 1/3 lÇn vËt. 
a, H·y x¸c ®Þnh tiªu cù cña TK.
b, TÝnh kho¶ng c¸ch tõ ¶nh vµ vËt ®Õn TK biÕt kho¶ng c¸ch gi÷a chóng lµ 30cm.
c, Gi¶i l¹i c¸c c©u a, b khi thay TKHT b»ng TKPK.
8. §Æt vËt s¸ng AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh TKHT cã tiªu cù f=20cm, ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh vµ c¸ch TK 16cm.
	a, ¶nh A’B’ lµ ¶nh thËt hay ¶nh ¶o? T¹i sao?
	b, X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ¶nh vµ tÝnh chiÒu cao cña vËt biÕt ¶nh cao 25cm.
9. §Æt vËt s¸ng AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh TKPK cã tiªu cù f=24cm, ®iÓm A n»m trªn trôc chÝnh. X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña ¶nh vµ vËt biÕt ¶nh cao b»ng 1/2 vËt.
 Bµi 1. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi thÊu kÝnh héi tu cã tiªu cù f = 17cm, th× thÊy ¶nh A'B' cña AB lµ ¶nh thËt vµ cao b»ng vËt. H·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ ¶nh so víi thÊu kÝnh.
 Bµi 2. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña thÊu kÝnh héi tô cã tiªu cù f = 30cm, th× thÊy ¶nh A'B' cña AB lµ ¶nh thËt vµ cao gÊp 2 lÇn vËt. H·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ ¶nh so víi thÊu kÝnh
 Bµi 3. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi thÊu kÝnh héi tô cã tiªu cù f vµ c¸ch thÊu kÝnh 28cm th× thÊy ¶nh lµ thËt vµ cao b»ng nöa vËt. H·y x¸c ®Þnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
 Bµi 4. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña mét thÊu kÝnh héi tô cã tiªu cù f = 40cm. Nh×n qua thÊu kÝnh ta thÊy ¶nh A'B' cao gÊp 2 lÇn AB.
H·y cho bݪt ¶nh A'B' lµ ¶nh thËt hay ¶nh ¶o? T¹i sao?
X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ cña ¶nh.
 Bµi 5. VËt AB ®Æt vu«ng gãc víi trôc chÝnh cña mét thÊu kÝnh héi tô cho ¶nh thËt A'B' cao b»ng vËt vµ 
 c¸ch vËt 64cm. H·y x¸c ®Þnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
Bµi 6. §Æt vËt AB tr­íc mét thÊu kÝnh vµ c¸ch thÊu kÝnh mét kho¶ng 30cm th× ¶nh A'B' cña AB chØ cao b»ng nöa vËt. H·y tÝnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
Bµi 7. Qua thÊu kÝnh héi tô, vËt AB cho ¶nh A'B' = 2AB.
¶nh A'B' lµ ¶nh thËt hay ¶nh ¶o?
BiÕt tiªu cù cña thÊu kÝnh lµ 24cm. h·y x¸c ®Þnh c¸c vÞ trÝ cã thÓ cã cña vËt AB.
Bµi 8. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi thÊu kÝnh ph©n k× sao cho A n»m trªn trôc chÝnh vµ c¸ch thÊu 
 kÝnh 30cm th× ¶nh c¸ch thÊu kÝnh 18cm.
TÝnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
 b) BiÕt AB = 4,5cm. T×m chiÒu cao cña ¶nh.
Bµi 9. §Æt vËt AB tr­íc thÊu kÝnh héi tô cã tiªu cù f = 25cm, Cho ¶nh A'B', biÕt r»ng khi dÞch chuyÓn vËt l¹i gÇn thÊu kÝnh mét kho¶ng 5cm th× ¶nh A'B' cã ®é cao b»ng vËt. X¸c ®Þnh vÞ trØ ¶nh ban ®Çu cña vËt.
Bµi 10. §Æt vËt AB tr­íc mét thÊu kÝnh ph©n k× cã tiªu cù 36cm cho ¶nh A'B' c¸ch AB mét kho¶ng 48cm. H·y x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ ¶nh.
Bµi 11. H×nh bªn cho biÕt: D lµ trôc chÝnh cña mét thÊu kÝnh, S
 S lµ ®iÓm s¸ng, S' lµ ¶nh cña ®iÓm s¸ng S t¹o bëi thÊu D
 kÝnh ®ã. B»ng c¸ch vÏ, h·y x¸c ®Þnh quang t©m O, 
 hai tiªu ®iÓm F vµ F' cña thÊu kÝnh. §ã lµ thÊu kÝnh g× ? S'
Bµi 12. C©u hái nh­ bµi 11. S'
 S 
 D 
 S
Bµi 13. C©u hái nh­ bµi 11.
 S'
 D
Bµi 14. H×nh bªn cho biÕt: AB lµ vËt, A'B' lµ ¶nh cña AB,
D lµ trôc chÝnh cña thÊu kÝnh. B»ng phÐp vÏ, h·y B
A'
x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt thÊu kÝnh vµ c¸c tiªu ®iÓm cña 
thÊu kÝnh ? 
 A 
 B' 
Bµi 15. §Æt vËt AB vu«ng gãc víi thÊu kÝnh ph©n k× vµ c¸ch thÊu kÝnh 60cm th× ¶nh A'B' chØ cao b»ng 1/ 3vËt. TÝnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
Bµi16. VËt AB vu«ng gãc víi trôc chÝnh, A n»m trªn trôc chÝnh cña mét thÊu kÝnh ph©n k× cã tiªu cù f = 16cm . BiÕt ¶nh A'B' chØ cao b»ng 1/ 3 vËt AB. X¸c ®Þnh vÞ trÝ cña vËt vµ cña ¶nh. 
 Bµi 17. VËt AB cao 8cm ®Æt tr­íc thÊu kÝnh ph©n k× vµ c¸ch thÊu kÝnh 16cm cho ¶nh A'B' = 2cm.
TÝnh tiªu cù cña thÊu kÝnh.
Muèn ¶nh A'B' cao 6cm th× ph¶i dÞch chuyÓn vËt theo chiÒu nµo vµ dÞch ®i bao nhiªu cm?
Bµi 18. Mét ng­êi ®­îc chôp ¶nh ®øng c¸ch m¸y ¶nh 6cm. Ngêi Êy cao 1,72m. Phim c¸ch vËt 
 kÝnh 6,4cm. Hái ¶nh cña ng­êi Êy trªn phim cao bao nhiªucm?
 Bµi 19. Dïng m¸y ¶nh ®Ó chôp ¶nh cña vËt cao 140, ®Æt c¸ch m¸y 2,1m. Sau khi tr¸ng phim th× thÊy ¶nh cao 2,8cm.
TÝnh kho¶ng c¸ch tõ phim ®Õn vËt kÝnh lóc chôp ¶nh.
TÝnh tiªu cù cña thÊu kÝnh ®· dïng lµm vËt kÝnh cña m¸y ¶nh.