Ôn tập vật lý lớp 9 - Học kỳ 2

ÔN TẬP VẬT LÝ LỚP 9 - HỌC KỲ 2
A – Lý thuyết cơ bản 
I/ Dòng điện xoay chiều: 	
1. Doøng ñieän caûm öùng trong cuoän daây daãn kín ñoåi chieàu khi soá ñöôøng söùc töø xuyeân qua tieát dieän S cuûa cuoän daây ñang taêng maø chuyeån thaønh giaûm hay ngöôïc laïi.
2. Coù theå taïo ra doøng ñieän caûm öùng xoay chieàu khi cho cuoän daây kín quay trong töø tröôøng cuûa moät nam chaâm hay cho nam chaâm quay tröôùc cuoän daây daãn kín, taïo ra söï luaân phieân taêng giaûm cuûa soá ñöôøng söùc töø xuyeân qua tieát dieän S cuûa cuoän daây.
3. Coù theå duøng 2 ñeøn LED maéc song song ngöôïc chieàu vaøo 2 ñaàu cuoän daây ñeå phaùt hieän söï ñoåi chieàu cuûa doøng ñieän caûm öùng, vì ñeøn LED chæ saùng khi doøng ñieän chaïy qua ñeøn theo 2 chieàu xaùc ñònh.
II/ Máy Phát Điện Xoay Chiều:
1. Moät maùy phaùt ñieän xoay chieàu goàm coù 2 boä phaän chính: nam chaâm vaø cuoän daây. Moät trong 2 boä phaän ñoù ñöùng yeân goïi laø stato, boä phaän coøn laïi quay goïi laø roâto.
2. Khi roâto cuûa maùy phaùt ñieän xoay chieàu quay ñöôïc 1voøng thì doøng ñieän do maùy sinh ra ñoåi chieàu 2 laàn. Doøng ñieän khoâng thay ñoåi khi ñoåi chieàu quay cuûa roâto.
3. Maùy phaùt ñieän quay caøng nhanh thì HÑT ôû 2 ñaàu cuoän daây cuûa maùy caøng lôùn. Taàn soá quay cuûa maùy phaùt ñieän ôû nöôùc ta laø 50Hz.
III/ Các tác Dụng Của Dòng Điện Xoay chiều ......
1. Löïc ñieän töø ñoåi chieàu khi doøng ñieän ñoåi chieàu.
2. Nam chaâm ñieän coù doøng ñieän xoay chieàu chaïy qua, khoâng huùt saét hoaëc cöïc cuûa nam chaâm khaùc moät caùch lieân tuïc maø ngöøng huùt khi doøng ñieän ñoåi chieàu.
3. Duøng Ampe keá vaø Voân keá xoay chieàu coù kí hieäu laø AC hay (~) ñeå ño CÑDÑ hieäu duïng hoaëc HÑT hieäu duïng cuûa doøng ñieän xoay chieàu. Khi maéc Ampe keá vaø Voân keá xoay chieàu, khoâng caàn phaân bieät hai choát cuûa chuùng. Doøng ñieän xoay chieàu coù cöôøng ñoä hay HÑT hieäu duïng cuøng moät giaù trò vôùi doøng ñieän 1 chieàu khoâng ñoåi thì gaây ra cuøng 1 taùc duïng.
IV - Truyền tải điện năng đi xa :	
 1 – Công suất hao phí khi truyền tải điện PHP là công suất hao phí do toả nhiệt trên dd 
	 PHP = trong đó Ã là công suất điện cần truyền tải ( W ) 
	 R là điện trở của đường dây tải điện ( W ) 
	 U là HĐT giữa hai đầu đường dây tải điện 
*. Caùc coâng thöùc cuûa doøng ñieän moät chieàu coù theå aùp duïng cho caùc giaù trò hieäu duïng cuûa cöôøng ñoä vaø HÑT cuûa doøng ñieän xoay chieàu. Coâng suaát hao phí do toûa nhieät treân ñöôøng daây taûi ñieän tæ leä nghòch vôùi bình phöông HÑT ñaët ôû 2 ñaàu daây taûi.
 2 - Giảm hao phí điện năng khi truyền tải : Dựa vào công thức trên, nếu muốn giảm hao phí điện năng khi ta cần truyền tải một công suất điện à không đổi thì sẽ có các cách sau :
	a) Giảm điện trở của dây tải điện, điều này đồng nghĩa với việc chế tạo dây dẫn có tiết diện lớn ( R tỉ lệ nghịch với S ) Þ Tốn rất nhiều vật liệu làm dây dẫn và dây dẫn khi đó có khối lượng rất lớn Þ Trụ đỡ dây dẫn sẽ tăng lên cả về số lượng lẫn mức độ kiên cố. Nói chung, phương án này không được áp dụng.
	b) Tăng hiệu điện thế U giữa hai đầu đường dây tải điện, điều này thật đơn giản vì đã có máy biến thế. Hơn nữa, khi tăng U thêm n lần ta sẽ giảm được công suất hao phí đi n2 lần.
	c) Trong thực tế, người ta tính toán để kết hợp một cách phù hợp cả hai phương án trên.
 V – Máy biến thế n1 là số vòng dây của cuộn sơ cấp
 n2 là số vòng dây cuộn thứ cấp
 1 – Công thức máy biến thế : Trong đó U1 là HĐT đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp
	 U2 l à HĐT đặt vào 2 đầu cuộn thứ cấp
 2 – Nguyên tắc hoạt động của máy biến thế : Dựa vào hiện tượng cảm ứng điện từ. Khi đặt vào 2 đầu cuộn sơ cấp một hiệu điện thế xoay chiều thì từ trường do dòng điện xoay chiều tạo ra ở cuộn dây này đổi chiều liên tục theo thời gian, nhờ lõi sắt non mà từ trường biến đổi này khi xuyên qua tiết diện thẳng của cuộn dây thứ cấp sẽ tạo ra một hiệu điện thế xoay chiều ở 2 đầu cuộn dây thứ cấp này. Chính vì lý do này mà máy biến thế chỉ hoạt động được với dòng điện xoay chiều, dòng điện một chiều khi chạy qua cuộn dây sơ cấp sẽ không tạo ra được từ trường biến đổi.
 3- Ứng dụng của máy biến thế : Máy biến thế có thể thay đổi điện áp ( HĐT) một cách tuỳ ý, chính vì vậy mà máy biến thế được sử dụng vô cùng rộng rãi trong đời sống và trong khoa học kĩ thuật. Đáng kể nhất là sử dụng máy biến thế trong truyền tải điện năng đi xa bằng dây dẫn, trong trường hợp này máy biến thế làm giảm đến mức rất thấp sự hao phí điện năng.
	VI - Sự khúc xạ ánh sáng : N
 1 – Định luật khúc xạ ánh sáng : S
	a) Tia khúc xạ nằm trong mặt phẳng tạo bởi tia tới và pháp KKhí
tuyến tại điểm tới , tia khúc xạ nằm ở bên kia mặt phân cách giữa I
2 môi trường Nước
	b) Khi góc tới tăng thì góc khúc xạ cũng tăng và ngược lại	 
 2 - Một số lưu ý cần có : N’	K
	+ Khi tia sáng đi từ không khí vào nước, góc khúc xạ nhỏ hơn góc tới
	+ Khi tia sáng đi từ nước qua môi trường không khí thì góc khúc xạ lớn hơn góc tới. Khi góc tới > 480 30’ thì không có tia khúc xạ từ nước vào không khí và khi đó xảy ra hiện tượng phản xạ toàn phần.
	+ Trong cả hai trường hợp, nếu góc tới bằng 00 thì góc khúc xạ cũng bằng 00. Tia sáng đi qua 2 môi trường mà không bị đổi hướng.
 3 - Ảnh của một vật trong hịên tượng khúc xạ :
	a) Nhìn một vật trong nước từ không khí :
 Mắt
	 	 Ta thấy vị trí của ảnh được đưa lên gần
	 mặt phân cách hơn. Điều này rất cần 
	KKhí lưu ý vì khi quan sát đáy của một hồ
	 nước trong bằng mắt ta sẽ thấy hồ rất 
 Nước 
 nông, nếu không biết bơi mà nhào 
 Vị trí ảnh xuống thì rất nguy hiểm.
 Vật
b) Nhìn một vật ngoài không khí từ trong nước :	 Vị trí ảnh
	Vật
 Có một số loài cá ở châu phi sống dưới nước
 nhưng có biệt tài là bắn tia nước rất chính xác KKhí
 vào những con côn trùng đang dạo chơi trên 
 Nước
 những cành cây gần mặt nước, khi lũ côn trùng
 rớt xuống nước thì  Quả là rất tài.
 Mắt
 4 – Phân biệt hiện tượng khúc xạ và phản xạ ánh sáng
	a) Giống nhau
	+ Đường truyền của tia sáng đều bị gãy khúc khi gặp mặt phân cách giữa 2 môi trường.
	+ Tia khúc xạ và tia phản xạ đều cùng nằm trong mặt phẳng chứa tia tới và pháp tuyến.
+ Tia khúc xạ và tia phản xạ đều cùng nằm bên kia đường pháp tuyến tại điểm tới so với tia tới 
b) Khác nhau 
Hiện tượng phản xạ
Hiện tượng khúc xạ
Góc tới luôn bằng góc phản xạ
Góc tới không bằng góc khúc xạ
Tia sáng phản xạ bị hắt trở lại môi trường cũ
Tia khúc xạ xuyên qua mặt phân cách và tiếp tục truyền thẳng trong môi trường thứ 2
Tia phản xạ nằm cùng phía với tia tới đối với mặt phân cách giữa 2 môi trường
Tia khúc xạ và tia tới nằm 2 bên mặt phân cách giữa 2 môi trường
VII - Thấu kính hội tụ - Phân Kỳ :
 1 - Thấu kính - Ảnh của một vật tạo bởi thấu kính:
a) So sánh 2 loại thấu kính: (bổ sung hình vẽ đầy đủ như trang 10)
Nội dung
Thấu kính hội tụ (TKHT)
Thấu kính phân kỳ (TKPK)
Cấu tạo:
Là vật trong suốt giới hạn bởi 2 mặt cong hoặc 1 mặt cong và 1 mặt phẳng.
- Phần rìa mỏng hơn phần giữa.
- Phần rìa dày hơn phần giữa.
Trục chính (); Quang tâm (O); Tiêu điểm F, F’ nằm cách đều về hai phía thấu kính; Tiêu cự f = OF = OF’.
Các tia sáng đặc biệt:
- Tia tới đi qua quang tâm cho tia ló tiếp tục truyền đi thẳng – không bị đổi hướng.
- Tia tới song song với trục chính cho tia ló đi qua tiêu điểm (F’ sau TK)
- Chùm tia tới song song với trục chính cho tia ló hội tụ tại tiêu điểm F’.
- Tia tới song song với trục chính cho tia ló kéo dài đi qua tiêu điểm (F trước TK)
- Chùm tia tới song song với trục chính cho chùm tia ló phân kì có đường kéo dài đi qua tiêu điểm F.
- Tia sáng đi qua tiêu điểm (F) cho tia ló song song với trục chính.
-o-
S
O
F
F’
S
O
F
F’
Cách dựng ảnh của vật AB đặt vuông góc với trục chính của TK
- Sử dụng hai trong ba tia sáng đặc biệt (tia sáng đi qua quang tâm và tia sáng song song với trục chính) dựng ảnh của điểm sáng giới hạn vật không nằm trên trục chính (dựng ảnh B’ của B), từ điểm ảnh B’ kẻ đường vuông góc với trục chính để xác định ảnh A’ của A.
b) So sánh đặc điểm ảnh tạo bởi thấu kính: (bổ sung hình vẽ đầy đủ như trang 10)
Vị trí của vật
Thấu kính hội tụ (TKHT)
Thấu kính phân kỳ (TKPK)
Vật ở rất xa TK:
Ảnh thật, cách TK một khoảng bằng tiêu cự (nằm tại tiêu điểm F’)
Ảnh ảo, cách thấu kính một khoảng bằng tiêu cự (nằm tại tiêu điểm F’)
Vật ở ngoài khoảng tiêu cự (d>f)
- d > 2f: ảnh thật, ngược chiều, nhỏ hơn vật.
- d = 2f: ảnh thật, ngược chiều, độ lớn bằng vật (d’ = d = 2f; h’ = h)
- 2f > d > f: ảnh thật, ngược chiều, lớn hơn vật.
- Ảnh ảo, cùng chiều, nhỏ hơn vật.
Vậtởtiêuđiểm:
- Ảnh thật nằm ở rất xa thấu kính.
 (Sửa lại hình vẽ cho đúng )
- Ảnh ảo, cùng chiều nằm ở trung điểm của tiêu cự, có độ lớn bằng nửa độ lớn của vật.
 (Sửa lại hình vẽ cho đúng )
Vật ở trong khoảng tiêu cự (d<f)
- Ảnh ảo, cùng chiều và lớn hơn vật.
- Ảnh ảo, cùng chiều và nhỏ hơn vật.
 (Sửa lại hình vẽ cho đúng )
 2 - Dụng cụ quang học:
a) So sánh máy ảnh - mắt - kính lúp: (bổ sung hình vẽ đầy đủ như trang 10)
Nội dung:
Máy ảnh
Mắt
Kính lúp
Công dụng:
- Ghi lại hình ảnh của vật trên phim.
Lưu nhanh hình ảnh của mọi vật xung quanh và truyền về não – nhìn 
Dùng để quan sát các vật nhỏ. (Vật cần quan sát đặt trong khoảng tiêu cự)
Bộphậnchính:
- Vật kính (TKHT)
- Thể thuỷ tinh (TKHT)
Kính lúp là thấu kính hội tụ có tiêu cự ngắn
- Phim
- Màng lưới (võng mạc)
Số bội giác G = 25/f: cho biết độ phóng đại.
- Buồng tối
Đặcđiểm ảnh:
Ảnh thật, ngược chiều với vật, nhỏ hơn vật. 
Ảnh ảo, cùng chiều, lớn hơn vật. 
Độ lớn của ảnh
b) Sự điều tiết của mắt - Tật của mắt: (bổ sung hình vẽ đầy đủ như trang 10)
vật ở xa
vật ở gần
Nhìn rõ mà không điều tiết:
- Điểm xa mắt nhất có thể nhìn rõ khi không điều tiết gọi là điểm cực viễn Cv.
- Khoảng cách từ mắt đến điểm cực viễn gọi là khoảng cực viễn.
- Điểm gần mắt nhất có thể nhìn rõ khi không điều tiết gọi là điểm cực cận Cc.
- Khoảng cách từ mắt đến điểm cực cận gọi là khoảng cực cận.
Cách điều tiết, đặc điểm ảnh, tiêu cự.
- Thể thuỷ tinh phải dẹp xuống để tiêu cự tăng lên để nhìn rõ vật.
- Ảnh nhỏ khi vật càng xa.
- Thể thuỷ tinh phải căng phồng lên để tiêu cự giảm xuống để nhìn rõ vật.
- Ảnh lớn dần khi vật càng gần.
Tật của mắt:
- Mắt chỉ nhìn được những vật ở xa mà không nhìn được những vật ở gần - Mắt lão (viễn thị) 
- Khoảng cực cận tăng hơn so với mắt thường.
- Mắt chỉ nhìn thấy những vật ở gần mà không nhìn được những vật ở xa - Mắt cận (cận thị)
- Khoảng cực viễn ngắn hơn so với mắt thường.
Cách khắc phục;
- Đeo thấu kính hội tụ (có tiêu điểm trùng với điểm cực cận) để tạo ảnh ảo xa thấu kính hơn (ảnh ảo nằm ngoài khoảng cực cận)
Cc
F
F’
- Đeo thấu kính phân kỳ (có tiêu điểm trùng với điểm cực viễn) để tạo ảnh ảo gàn thấu kính hơn (ảnh ảo nằm trong khoảng cực viễn)
Cv
F
 (Sửa lại hình vẽ cho đúng )
 3 - Ánh sáng trắng và ánh sáng màu:
- Ánh sáng do mặt trời và các đèn dây tóc nóng sáng phát ra ánh sáng trắng.
- Có một số nguồn sáng màu như đèn led, lửa gas – hàn.
- Có thể tạo ra nguồn sáng màu bằng cách chiếu chùm sáng trắng qua các tấm lọc màu.
- Tấm lọc màu nào thì ít hấp thu ánh sáng màu đó, hấp thu nhiều ánh sáng màu khác.
 4 - Sự phân tích ánh sáng trắng:
- Có thể phân tích chùm sáng trắng thành những chùm sáng màu khác nhau, bằng cách cho chùm sáng trắng đi qua lăng kính hoặc cho phản xạ trên mặt ghi đĩa CD.
- Dùng tấm lọc màu để phân tích ánh sáng trắng thành ánh sáng màu (theo màu của tấm lọc)
- Phân định chùm sáng trắng thành chùm sáng màu khác nhau gồm 7 màu chính: đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. (3 màu cơ bản: đỏ -lục – lam)
 5 - Trộn các ánh sáng màu:
- Trộn 2 hay nhiều chùm sáng màu là chiếu đồng thời các ánh sáng đó vào cùng một chỗ trên màn ảnh màu trắng.
- Khi trộn 2 hay nhiều ánh sáng màu với nhau để được một màu khác hẳn.
- Trộn 3 màu cơ bản là đỏ, lục, lam hoặc các màu trong dãy 7 màu ta sẽ được ánh sáng trắng.
 6 - Màu sắc các vật dưới ánh sáng trắng và ánh sáng màu:
- Dưới ánh sáng trắng, vật có màu nào thì có ánh sáng màu đó truỳên đến mắt.
- Vật màu trắng có khả năng tán xạ tất cả các ánh sáng màu.
- Vật có màu nào thì tán xạ tốt ánh sáng màu đó nhưng tán xạ kém ánh sáng màu khác.
- Vật màu đen không có khả năng tán xạ bất kì ánh sáng màu nào.
 7 - Các tác dụng của ánh sáng:
- Ánh sáng chiếu vào vật làm vật nóng lên à tác dụng nhiệt của AS.
- Ánh sáng có thể gây ra một số biến đổi nhất định của các sinh vật à tác dụng sinh học của AS.
- Tác dụng của ánh sáng lên pin mặt trời à tác dụng quang điện của AS.
è Ánh sáng có năng lượng, năng lượng đó có thể chuyển hoá thành các dạng năng lượng khác.
B – Bài tập luyện tập : 	
I – Các nội dung cần chú ý :
CHÖÔNG II. ÑIEÄN TÖØ HOÏC. ( Phaàn töø baøi 33 ñeán baøi 39)
1. Doøng ñieän caûm öùng trong cuoän daây daãn kín ñoåi chieàu khi soá ñöôøng söùc töø xuyeân qua tieát dieän S cuûa cuoän daây ñang taêng maø chuyeån thaønh giaûm hay ngöôïc laïi.
2. Coù theå taïo ra doøng ñieän caûm öùng xoay chieàu khi cho cuoän daây kín quay trong töø tröôøng cuûa moät nam chaâm hay cho nam chaâm quay tröôùc cuoän daây daãn kín, taïo ra söï luaân phieân taêng giaûm cuûa soá ñöôøng söùc töø xuyeân qua tieát dieän S cuûa cuoän daây.
3. Coù theå duøng 2 ñeøn LED maéc song song ngöôïc chieàu vaøo 2 ñaàu cuoän daây ñeå phaùt hieän söï ñoåi chieàu cuûa doøng ñieän caûm öùng, vì ñeøn LED chæ saùng khi doøng ñieän chaïy qua ñeøn theo 2 chieàu xaùc ñònh.
4. Moät maùy phaùt ñieän xoay chieàu goàm coù 2 boä phaän chính: nam chaâm vaø cuoän daây. Moät trong 2 boä phaän ñoù ñöùng yeân goïi laø stato, boä phaän coøn laïi quay goïi laø roâto.
5. Khi roâto cuûa maùy phaùt ñieän xoay chieàu quay ñöôïc 1voøng thì doøng ñieän do maùy sinh ra ñoåi chieàu 2 laàn. Doøng ñieän khoâng thay ñoåi khi ñoåi chieàu quay cuûa roâto.
6. Maùy phaùt ñieän quay caøng nhanh thì HÑT ôû 2 ñaàu cuoän daây cuûa maùy caøng lôùn. Taàn soá quay cuûa maùy phaùt ñieän ôû nöôùc ta laø 50Hz.
7. Löïc ñieän töø ñoåi chieàu khi doøng ñieän ñoåi chieàu.
8. Nam chaâm ñieän coù doøng ñieän xoay chieàu chaïy qua, khoâng huùt saét hoaëc cöïc cuûa nam chaâm khaùc moät caùch lieân tuïc maø ngöøng huùt khi doøng ñieän ñoåi chieàu.
9. Duøng Ampe keá vaø Voân keá xoay chieàu coù kí hieäu laø AC hay (~) ñeå ño CÑDÑ hieäu duïng hoaëc HÑT hieäu duïng cuûa doøng ñieän xoay chieàu. Khi maéc Ampe keá vaø Voân keá xoay chieàu, khoâng caàn phaân bieät hai choát cuûa chuùng. Doøng ñieän xoay chieàu coù cöôøng ñoä hay HÑT hieäu duïng cuøng moät giaù trò vôùi doøng ñieän 1 chieàu khoâng ñoåi thì gaây ra cuøng 1 taùc duïng.
10. Caùc coâng thöùc cuûa doøng ñieän moät chieàu coù theå aùp duïng cho caùc giaù trò hieäu duïng cuûa cöôøng ñoä vaø HÑT cuûa doøng ñieän xoay chieàu. Coâng suaát hao phí do toûa nhieät treân ñöôøng daây taûi ñieän tæ leä nghòch vôùi bình phöông HÑT ñaët ôû 2 ñaàu daây taûi.
11. Ñaët 1 HÑT xoay chieàu vaøo hai ñaàu cuoän daây sô caáp cuûa maùy bieán theá thì ôû hai ñaàu cuoän daây thöù caáp xuaát hieän moät HÑT xoay chieàu. Khoâng theå duøng doøng ñieän moät chieàu khoâng ñoåi ñeå chaïy maùy bieán theá ñöôïc.
12. Tæ soá giöõa HÑT ôû hai ñaàu caùc cuoän daây cuûa maùy bieán theá baèng tæ soá giöõa soá voøng cuûa caùc cuoän daây töông öùng.
13. ÔÛ 2 ñaàu ñöôøng daây taûi ñieän veà phía nhaø maùy ñieän ñaët maùy taêng theá ñeå giaûm hao phí veà nhieät treân ñöôøng daây taûi, ôû nôi tieâu thuï ñaët maùy haï theá xuoáng baèng HÑT ñònh möùc cuûa caùc duïng cuï tieäu thuï ñieän.
CHÖÔNG III. QUANG HOÏC. ( Töø baøi 40 ñeán baøi 58)
A. SÖÏ KHUÙC XAÏ AÙNH SAÙNG - THAÁU KÍNH.
1. Hieän töôïng tia saùng truyeàn töø moâi tröôøng naøy sang moâi tröôøng khaùc bò gaõy khuùc taïi maët phaân caùch giöõa 2 moâi tröôøng, ñöôïc goïi laø hieän töôïng khuùc xaï aùnh saùng.
2. Khi tia saùng truyeàn töø khoâng khí sang nöôùc, goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi. Khi tia saùng truyeàn töø nöôùc sang khoâng khí, goùc khuùc xaï lôùn hôn goùc tôùi.
3. Khi tia saùng truyeàn töø khoâng khí sang caùc moâi tröôøng trong suoát raén, loûng khaùc nhau thì goùc khuùc xaï nhoû hôn goùc tôùi.
4. Khi goùc tôùi taêng (giaûm) thì goùc khuùc xaï cuõng taêng (giaûm).
5. Khi goùc tôùi baèng 00 thì goùc khuùc xaï baèng 00, tia saùng khoâng bò gaõy khuùc khi tuyeàn qua hai moâi tröôøng.
6. Moãi thaáu kính ñeàu coù 2 tieâu ñieåm naèm veà hai phía cuûa thaáu kính vaø caùch ñeàu quang taâm. Khoaûng caùch töø moãi tieâu ñieåm tôùi quang taâm ñöôïc goïi laø tieâu cöï (f) cuûa thaáu kính.
7. Moät chuøm tia saùng // vôùi truïc chính cuûa TKHT cho chuøm tia loù hoäi tuï taïi tieâu ñieåm cuûa thaáu kính. Tieâu ñieåm naøy naèm khaùc phía vôùi chuøm tia loù.
8. Thaáu kính hoäi tuï thöôøng duøng coù phaàn rìa moûng hôn phaàn giöõa.
9. Ñöôøng truyeàn cuûa ba tia saùng ñaëc bieät qua thaáu kính hoäi tuï:
- Tia tôiù ñeán quang taâm thì tia loù tieáp tuïc truyeàn thaúng theo höôùng cuûa tia tôùi.
- Tia tôùi song song vôùi truïc chính thì tia loù qua tieâu ñieåm.
- Tia tôùi qua tieâu ñieåm thì tia loù song song vôùi truïc chính.
10. Moät ñieåm saùng naèm treân truïc chính cuûa thaáu kính cho aûnh naèm treân truïc chính.
11. Vaät ñöôïc ñaët vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa TK thì aûnh cuõng vuoâng goùc vôùi truïc chính.
12. Aûnh S’ cuûa moät ñieåm saùng S taïo bôûi thaáu kính laø giao ñieåm cuûa tia loù.
13. Vaät ñaët ngoaøi khoaûng tieâu cöï cuûa TKHT khi d > 2f thì cho aûnh thaäât, ngöôïc chieàu vaø nhoû hôn vaät.
14. Vaät ñaët ngoaøi khoaûng tieâu cöï cuûa TKHT khi d = 2f thì cho aûnh thaäât, ngöôïc chieàu vaø baèng vaät.
15. Vaät ñaët ngoaøi khoaûng tieâu cöï cuûa TKHT khi f < d < 2f thì cho aûnh thaäât, ngöôïc chieàu vaø lôùn hôn vaät.
16. Vaät AB ñaët trong khoaûng tieâu cöï cuûa TKHT khi d< f, cho aûnh A’B’ laø aûnh aûo, cuøng chieàu vaø lôùn hôn vaät (B’ naèm xa truïc chính hôn B)
17. Vaät ñaët raát xa TKHT, cho aûnh thaät coù vò trí caùch TK moät khoaûng baèng tieâu cöï.
18. Muoán döïng aûnh A’B’ cuûa AB qua thaáu kính (hoäi tuï hay phaân kì, khi AB vuoâng goùc vôùi truïc chính cuûa thaáu kính, A naèm treân truïc chính), chæ caàn döïng aûnh B’ cuûa B baèng caùch veõ ñöôøng truyeàn cuûa hai trong ba tia saùng ñaëc bieät, sau ñoù töø B’ haï vuoâng goùc xuoáng truïc chính, ta coù aûnh A’ cuûa A.
19. Thaáu kính phaân kì coù phaàn rìa daøy hôn phaàn giöõa cuûa thaáu kính.
20. Chuøm tia tôùi // vôùi truïc chính cuûa TK cho chuøm tia loù phaân kì. Ñöôøng keùo daøi cuûa caùc tia loù caét nhau taïi tieâu ñieåm cuûa TK. Tieâu ñieåm naøy naèm cuøng phía vôùi chuøm tia tôùi.
21. Ñöôøng truyeàn cuûa hai tia saùng ñaëc bieät qua thaáu kính phaân kì:
- Tia tôùi song song vôùi truïc chính thì cho tia loù keùo daøi ñi qua tieâu ñieåm.
- Tia tôùi ñeán quang taâm thì tia loù tieáp tuïc truyeàn thaúng theo höôùng cuûa tia tôùi.
22. Vaät AB ñaët ôû moïi vò trí tröôùc TKPK luoân cho aûnh A’B’ laø aûnh aûo, cuøng chieàu, nhoû hôn vaät (B’ naèm gaàn truïc chính hôn B) vaø luoân naèm trong khoaûng tieâu cöï cuûa TK.
23. Vaät ñaët raát xa TKPK, aûnh aûo cuûa vaät coù vò trí caùch TK moät khoaûng baèng tieâu cöï.
24. Hieän töôïng tia tôùi gaëp maët phaân caùch giöõa 2 moâi tröôøng bò haét trôû laïi moâi tröôøng cuõ goïi laø hieän töôïng phaûn xaï aùnh saùng, goùc phaûn xaï baèng goùc tôùi.
B. MAÉT VAØ CAÙC DUÏNG CUÏ QUANG HOÏC ÑÔN GIAÛN
1. Moãi maùy aûnh ñeàu coù vaät kính, buoàng toái vaø phim. Vaät kính cuûa maùy aûnh laø 1 TKHT.
2. Aûnh treân phim laø aûnh thaät, nhoû hôn vaät vaø ngöôïc chieàu vôùi vaät.
3. Hai boä phaän quang troïng nhaát cuûa maét laø theå thuûy tinh vaø maøng löôùi.
4. Theå thuûy tinh laø 1 thaáu kính hoäi tuï caáu taïo bôûi 1 chaát trong suoát vaø meàm.
5. Tieâu cöï cuûa theå thuûy tinh coù theå thay ñoåi ñöôïc. Trong khi ñoù khoaûng caùch töø theå thuûy tinh ñeán maøng löôùi thì khoâng thay ñoåi.
6. Theå thuûy tinh ñoùng vai troø nhö vaät kính trong maùy aûnh, coøn maøng löôùi nhö phim. Aûnh cuûa vaät maø ta nhìn hieän treân maøng löôùi.
7. Trong quaù trình ñieàu tieát, theå thuûy tinh bò co boùp, phoàng leân hay deït xuoángï, laøm cho tieâu cöï cuûa theå thuûy tinh giaûm ñi hay taêng leân ñeå cho aûnh hieän treân maøng löôùi roõ neùt. Khi theå thuûy tinh khoâng bò co boùp thì noù deït nhaát vaø tieâu cöï cuûa noù daøi nhaát. Luùc ñoù maét ôû traïng thaùi khoâng ñieàu tieát.
8. Ñieåm xa maét nhaát maø coù theå nhìn roõ ñöôïc khi khoâng ñieàu tieát goïi laø ñieåm cöïc vieãn (Cv), Maét toát ñieåm Cv ôû raát xa ( voâ cöïc). Luùc ñoù tieâu ñieåm cuûa theå thuûy tinh naèm ngay treân maøng löôùi vaø tieâu cöï cuûa noù ñuùng baèng khoaûng caùch töø quang taâm cuûa theå thuûy tinh ñeán maøng löôùi.
9. Ñieåm gaàn maét nhaát maø ta coù theå nhìn roõ ñöôïc goïi laø ñieåm cöïc caän ( Cc). Khi nhìn vaät ôû ñieåm cöïc caän thì maét phaûi ñieàu tieát nhieàu nhaát.
10. Khoaûng caùch töø ñieåm cöïc vieãn ñeán maét goïi laø khoaûng cöïc vieãn, khoaûng caùch töø maét ñeán ñieåm cöïc caän goïi laø khoaûng cöïc caän. Khoaûng caùch töø ñieåm cöïc caän ñeán ñieåm cöïc vieãn goïi laø khoaûng nhìn roõ cuûa maét.
11. Maét caän nhìn roõ nhöõng vaät ôû gaàn, nhöng khoâng nhìn roõ nhöõng vaät ôû xa. Kính caän laø thaáu kính phaân kì. Maét phaûi ñeo kính phaân kì ñeå nhìn roõ caùc vaät ôû xa.
12. Kính caän phuø hôïp coù tieâu cöï baèng khoaûng cöïc vieãn cuûa maét caän.
13. Maét laõo nhìn roõ nhöõng vaät ôû xa, nhöng khoâng nhìn roõ nhöõng vaät ôû gaàn. Ñoù laø vì khaû naêng ñieàu tieát cuûa maét keùm ñi. Kính laõo laø TKHT. Maét laõo phaûi ñeo TKHT ñeå nhìn roõ caùc vaät ôû gaàn.
14. Kính luùp laø thaáu kính hoäi tuï coù tieâu cöï ngaén, duøng ñeå quan saùt nhöõng vaät nhoû.
15. Vaät caàn quan saùt phaûi ñaët trong khoaûng tieâu cöï cuûa kính luùp ñeå cho moät aûnh aûo lôùn hôn vaät. Maét quan saùt aûnh aûo ñoù.
16. Moãi kính luùp coù soá boäi giaùc nhaát ñònh, ñöôïc kí hieäu baèng caùc soá, ví duï: 1,5X; 3X; 5X Duøng kính luùp coù soá boäi giaùc caøng lôùn ñeå quan saùt ta thaáy aûnh cuûa vaät caøng lôùn.
17. Heä thöùc giöõa soá boäi giaùc G cuûa moät kính luùp coù tieâu cöï f cuûa noù (cm) laø:
C. AÙNH SAÙNG VAØ MAØU SAÉC
1. Aùnh saùng do Maët Trôøi vaø do ñeøn sôïi ñoát noùng saùng phaùt ra laø aùnh saùng traéng.
2. Coù moät soá nguoàn saùng phaùt ra tröïc tieáp aùnh saùng maøu.
3. Coù theå taïo ra aùnh saùng maøu baèng caùch chieáu chuøm saùng traéng qua taám loïc maøu.
4. Coù theå phaân tích chuøm saùng traéng thaønh chuøm saùng maøu khaùc nhau, baèng caùch cho chuøm saùng traéng truyeàn qua 1 laêng kính hoaëc phaûn xaï treân maët ghi 1 ñóa CD.
5. Trong chuøm saùng traéng coù nhieàu chuøm saùng maøu khaùc nhau.
6. Troän caùc aùnh saùng maøu vôùi nhau laø chieáu caùc aùnh saùng ñoù vaøo cuøng 1 choã treân 1 maøn aûnh traéng, hoaëc cho caùc chuøm saùng ñoù chieáu ñoàng thôøi vaøo maét (vôùi ñieàu kieän caùc chuøm saùng naøy phaûi raát yeáu).
7. Coù theå troän hai hoaëc nhieàu aùnh saùng maøu vôùi nhau ñeå ñöôïc aùnh saùng maøu khaùc haún.
8. Ñaëc bieät coù theå troän aùnh saùng ñoû, luïc vaø lam vôùi nhau ñeå ñöôïc aùnh saùng traéng.
9. Troän aùnh saùng maøu ñoû caùnh sen, aùnh saùng maøu vaøng vaø aùnh saùng maøu lam vôùi nhau cuõng ñöôïc aùnh saùng traéng.
10. Troän caùc aùnh saùng coù maøu töø ñoû ñeán tím vôùi nhau cuõng ñöôïc aùnh saùng traéng.
11. Coù nhieàu aùnh saùng traéng. Nhöõng aùnh saùng traéng naøy khoâng hoaøn toaøn gioáng nhau.
12. AÙS do Maët Trôøi vaø caùc ñeøn coù daây ñoát noùng phaùt saùng ra AÙS traéng coù ñaày ñuû caùc thaønh phaàn.
13. Coù AÙS maøu ñôn saéc vaø AÙS maøu khoâng ñôn saéc. Ví duï: AÙS ñoû ñôn saéc vaø AÙS ñoû khoâng ñôn saéc.
14. Aùnh saùng maøu ñôn saéc laø aùnh saùng neáu ñem phaân tích baèng laêng kính hay ñóa CD ta khoâng thu ñöôïc aùnh saùng maøu khaùc.
15. Aùnh saùng maøu khoâng ñôn saéc laø aùnh saùng neáu ñem phaân tích baèng laêng kính hay ñóa CD ta seõ thu ñöôïc caùc aùnh saùng maøu khaùc nhau.
16. Khi nhìn moät vaät coù maøu naøo, thì aùnh saùng maøu ñoù ñi töø vaät ñeán maét ta.
17. Ta goïi maøu cuûa vaät laø maøu cuûa vaät ñoù döôùi aùnh saùng traéng.
18. Vaät maøu traéng coù khaû naêng taùn xaï taát caû aùnh saùng maøu.
19. Vaät coù maøu naøo thì taùn xaï maïnh AS maøu ñoù, nhöng taùn xaï keùm AÙS caùc maøu khaùc.
20. Vaät coù maøu ñen khoâng taùn xaï baát kì aùnh saùng maøu naøo.
21. Aùnh saùng coù taùc duïng nhieät. AÙS chieáu vaøo caùc vaät seõ laøm cho caùc vaät ñoù noùng leân.
22. Aùnh saùng coù taùc duïng sinh hoïc. Con ngöôøi, caùc ñoäng vaät vaø caùc loaïi caây xanh caàn phaûi coù AÙS ñeå duy trì söï soáng.
23. Aùnh saùng coù taùc duïng quang ñieän. AÙS chieáu vaøo pin quang ñieän laøm cho pin phaùt ra ñöôïc doøng ñieän.
24. Aùnh saùng mang naêng löôïng. 
25. Trong caùc taùc duïng neâu treân, quang naêng ñaõ chuyeån hoaù thaønh caùc daïng naêng löôïng khaùc nhö: nhieät naêng, ñieän naêng vaø naêng löôïng caàn thieát cho söï soáng.
CHÖÔNG IV. SÖÏ BAÛO TOAØN VAØ CHUYEÅN HOÙA NAÊNG LÖÔÏNG. ( Töø baøi 59 ñeán baøi 62)
1. Ta nhaän bieát ñöôïc 1 vaät coù naêng löôïng khi vaät ñoù coù khaû naêng thöïc hieän coâng (cô naêng) hay laøm noùng caùc vaät khaùc ( nhieät naêng)
2. Cô naêng cuûa moät vaät laø toång ñoäng naêng vaø theá naêng cuûa noù. Theá naêng haáp daãn cuûa vaät coù khoái löôïng caøng lôùn vaø ôû caøng cao. Ñoäng naêng cuûa vaät caøng lôùn khi vaät coù khoái löôïng caøng lôùn vaø chuyeån ñoäng caøng nhanh.
3. Ñònh luaät baûo toaøn naêng löôïng: Naêng löôïng khoâng töï nhieân sinh ra hoaëc töï nhieân maát ñi maø chæ bieán ñoåi töø daïng naøy qua daïng khaùc hoaëc truyeàn töø vaät naøy sang vaät khaùc.
4. Trong nhaø maùy thuûy ñieän, theá naêng cuûa nöôùc treân hoà chöùa ñöôïc bieán ñoåi thaønh ñoäng naêng roài thaønh ñieän naêng.
5. Trong maùy phaùt ñieän gioù, ñoäng naêng cuûa gioù ñöôïc bieán ñoåi thaønh ñieän naêng.
6. Pin maët trôøi bieán ñoåi tröïc tieáp quang naêng thaønh ñieän naêng.
7. Trong nhaø maùy nhieät ñieän, thuûy ñieän, ñieän haït nhaân, ñeàu coù maùy phaùt ñieän trong ñoù cô naêng ñöôïc chuyeån hoùa thaønh ñieän naêng.
8. Trong nhaø maùy ñieän haït nhaân, naêng löôïng haït nhaân ñöôïc bieán ñoåi thaønh nhieät naêng roài thaønh cô naêng cuoái cuøng thaønh ñieän naêng.
II - Các Dạng bài tập càn chú ý:
Bài 1 : Hình vẽ dưới đây cho biết xy là trục chính của một thấu kính, S là điểm sáng và S’ là ảnh của điểm sáng qua thấu kính đã cho:
	S
 x	y
 S’
a/ Ảnh S’ của điểm S là ảnh thật hay ảnh ảo ? Vì sao ? Thấu kính trên là loại thấu kính gì ?
b/ Trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, các tiêu điểm F và F’ của thấu kính? ( có thể vẽ hình trên đề )
Bài 2 : Cho xy là trục chính của một thấu kính, S’ là ảnh của điểm sáng S qua thấu kính (Hvẽ)
	 S’
 S
	 x	 y
a/ Ảnh S’ của điểm S là ảnh thật hay ảnh ảo ? Vì sao ? Thấu kính trên là loại thấu kính gì ?
b/ Trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, các tiêu điểm F và F’ của thấu kính? ( có thể vẽ hình trên đề )
Bài 3 : Cho xy là trục chính của một thấu kính, S’ là ảnh của điểm sáng S qua thấu kính (Hvẽ)
	 S
 S’
	 x	 y
a/ Ảnh S’ của điểm S là ảnh thật hay ảnh ảo ? Vì sao ? Thấu kính trên là loại thấu kính gì ?
b/ Trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, các tiêu điểm F và F’ của thấu kính? ( có thể vẽ hình trên đề )
Bài 4 : Dựng ảnh của vật sáng AB trong mỗi hình sau 
 B
	 B
 F’ ( ∆ ) F 
 A F O	 F’ O A ( ∆ )
Bài 5 : Cho bíêt A’B’ là ảnh của AB qua một thấu kính, A’B’ // AB và cùng vuông góc với trục chính của thấu kính ( Hvẽ ). Cho biết TK này là TK gì ?
 B A’
 A B’
Hãy trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, trục chính, các tiêu điểm F và F’ của Tkính ?
Bài 6 : Cho bíêt A’B’ là ảnh của AB qua một thấu kính, A’B’ // AB và cùng vuông góc với trục chính của thấu kính ( Hvẽ ). Cho biết TK này là TK gì ? Hãy trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, trục chính, các tiêu điểm F và F’ của Tkính ? 
 	 A’
	A
	 B
	B’
Bài 7 : Cho bíêt A’B’ là ảnh của AB qua một thấu kính, A’B’ // AB và cùng vuông góc với trục chính của thấu kính ( Hvẽ ). Cho biết TK này là TK gì ? Hãy trình bày cách vẽ để xác định quang tâm O, trục chính, các tiêu điểm F và F’ của Tkính ? 
 B
	 B’
 A’ 
 A
III - Một số bài tập tham khảo : ( bổ sung hình vẽ đầy đủ như trang 10 )
 Bài 1 : Vật sáng AB được đặt vuông góc với trục chính của thấu kính hội tụ.có tiêu cự f = 12cm. Điểm A nằm trên trục chính và cách thấu kính một khoảng d = 6cm, AB có chiều cao h = 1cm.Hãy dựng ảnh A’B’ của AB rồi tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp:
 Bài làm :
AB= 1cm, AB vuông góc trục chính B’
f = OF =OF/ = 12cm B I
d=OA = 6cm
a, Dựng ảnh A/B/ A’ A O F’
b, ta có ( g –g ) 
 ( mà OI = AB) (2)
 Từ 1 và 2 ta có : (3) Mà F/A/ = OA/+ OF/
Hay Thay số ta có. 
. Vây khoảng cách của ảnh là 12cm, chiều cao của ảnh là 2cm
Bài 2 : Đặt một vật sáng AB, có dạng một mũi tên cao 0,5cm, vuông góc với trục chính của một thấu kính hội tụ và cách thấu kính 6cm. Thấu kính có tiêu cự 4cm
a. Hãy dựng ảnh A’B’của vật AB theo đúng tỉ lệ xích. 
b. Tính khoảng cách từ ảnh tới thấu kính và chiều cao của ảnh A’B’
Bài làm :F’
F
A
A’
B
B’
I
0
Cho biết (0,25điểm)
AB = h = 0,5cm; 0A = d = 6cm
0F = 0F’ = f = 4cm
a.Dựng ảnh A’B’theo đúng tỉ lệ 
b. 0A’ = d’ = ?; A’B’ = h’ =?
b. Ta có DAB0 ~ DA'B'0 ( g . g ) (1) 
Ta có D0IF’~ DA'B'F’ ( g . g ) mà 0I = AB (vì A0IB là hình chữ nhật) 
 A’F’ = 0A’ – 0F’
nên (2) Từ (1) và (2) suy ra 
hayThay số: 
 Bài 3 : Vật sáng AB được đặt vuông góc với trục chính của thấu kính có tiêu cự f = 12cm. Điểm A nằm trên trục chính và cách thấu kính một khoảng d = 6cm, AB có chiều cao h = 4cm.
Hãy dựng ảnh A’B’ của AB rồi tính khoảng cách từ ảnh đến thấu kính và chiều cao của ảnh trong hai trường hợp: + Thấu kính là TK hội tụ + Thấu kính là TK Phân kỳ
 Bài làm :
 h=AB= 4cm, AB vuông góc trục chính
 f = OF =OF/ = 18cm
 d=OA = 36cm
 b, Tính OA/ =?, A/B/ =? ( Xét trường hợp TK là TK phân kỳ )
a, Ảnh là ảnh ảo , nhỏ hơn vật
ta có ( g –g ) Þ 
 ( mà OI = AB) (2)
Từ 1 và 2 ta có : (3) Mà FA/ = OF-OA/
Hay Thay số ta có. 
Bài 4 : Vaät saùng AB ñaët caùch maøn chaén M moät khoaûng ( cm ). Giöõa vaät saùng vaø maøn chaén ngöôøi ta ñaët moät thaáu kính hoäi tuï (L) sao cho truïc chính cuûa thaáu kính truøng vôùi ñöôøng thaúng noái ñieåm A ñeán maøn M, khi di chuyeån thaáu kính giöõa vaät vaø maøn chaén