Đề khảo sát học sinh giỏi năm học 2015 – 2016 môn: Sinh học 8 (thời gian làm bài 120 phút)

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TIỀN HẢI
ĐỀ KHẢO SÁT HỌC SINH GIỎI
Năm học 2015 – 2016
Môn: Sinh học 8 (Thời gian làm bài 120 phút)
Câu 1 (2 điểm):
 a. Tại sao nói tế bào là đơn vị cấu trúc lên cơ thể người?
 b. Vì sao không nên lạm dụng kem phấn hay nhổ bỏ lông mày để trang điểm, làm dáng?
Câu 2 (2 điểm): Bằng kiến thức đã học hãy giải thích:
Khi hầm (đun sôi lâu) xương động vật thì lại nhừ (bở)?
Nguyên nhân của sự mỏi cơ?
Câu 3 (3 điểm)
Phân tích cơ sở của nguyên tắc truyền máu? 
Khi gặp tai nạn vết thương chảy máu động mạch ở cổ tay ta thực hiện sơ cứu theo các bước nào và phải lưu ý điều gì?
Câu 4 (3 điểm):
Sự khuých tán của khí oxi và cacbonic trong quá trình trao đổi khí diễn ra ở phổi và tế bào như thế nào?
Giải thích cơ sở khoa học của những tai nạn chết người do dùng than tổ ong, than củi để sưởi ấm trong nhà vào những ngày giá rét vừa qua ở một số nơi trong nước ta?
Câu 5 (3 điểm)
Các sản phẩm thải chủ yếu của cơ thể là gì? Việc bài tiết chúng do cơ quan nào đảm nhận?
Để bảo vệ hệ bài tiết nước tiểu tránh tác nhân có hại ta cần phải xây dựng các thói quen sống khoa học nào? Giải thích cơ sở khoa học của việc xây dựng những thói quen đó?
Câu 6 (2 điểm)
Lập bảng so sánh đồng hoá và dị hoá? Nêu mối quan hệ giữa đồng hoá và dị hoá?
Vì sao cần bổ sung thức ăn giàu chất sắt cho các bà mẹ khi mang thai?
Câu 7 ( 3 điểm)
Có người nói “ não tuỷ có vai trò điều khiển sự vận động của cơ thể”. Bằng kiến thức đã học em hãy thiết kế một thí nghiệm trên ếch đồng để chứng minh điều người đó nói có đúng không?
Giải thích tại sao người say rượu thường có biểu hiện chân nam đá chân chiêu trong lúc đi? Khoa học hiện đại hiện nay có thể nối các dây thần kinh bị đứt ở các vết thương, sau một thời gian hoạt động thần kinh liên quan đến vùng bị tổn thương được phục hồi. Hãy cho biết tế bào thần kinh có đặc tính nào mà y học có thể làm được như vậy?
Câu 8 (2điểm)
Giải thích nghĩa đen về mặt sinh học với câu thành ngữ “Nhai kĩ no lâu”.
Sơn làm thí nghiệm như sau: Lấy 4 ống nghiệm đánh dấu A, B, C, D. Cho vào cả 4 ống nghiệm 2ml dung dịch hồ tinh bột 1% sau đó lần lượt cho thêm vào ống A 2ml nước lọc, ống B 2ml nước bọt 25% đã được lọc qua bông lọc, ống C 2ml nước bọt đã đun sôi, ống D 2ml nước bọt nhưng có thêm vài giọi dung dịch HCl 2%. Tiếp tục cho cả vào 4 ống nghiệm vài giọt dung dịch iot 1% rồi để ngoài không khí sau 15 phút. Theo em hiện tượng thí nghiệm ở 4 ống nghiệm trên của Sơn sẽ như thế nào? Giải thích vì sao lại có hiện tượng đó?
ĐÁP ÁN VÀ BIỂU ĐIỂM
Câu
Ý
Đáp án
Điểm
1
(2đ)
a
1đ
Nói tế bào là đơn vị cấu trúc cơ thể người vì:
- Mọi cơ quan trong cơ thể người đều được cấu tạo bởi tế bào.
- Các tế bào này khác nhau về hình dạng, kích thước nhưng đều có cấu tạo thống nhất gồm 3 thành phần là màng tế bào, chất nguyên sinh chứa các bào quan và nhân.
- Thành phần hoá học của mọi tế bào cơ bản cũng giống nhau gồm chất vô cơ và chất hữu cơ.
- Các tế bào và chất gian bào cùng thực hiện một chức năng gọi là mô, nhiều mô khác nhau hợp thành một cơ quan, các cơ quan cùng chung một chức năng hợp thành hệ cơ quan, các hệ cơ quan hợp thành cơ thể. 
0,25
0,25
0,25
0,25
b
1đ
- Vì lạm dụng kem phấn sẽ bít các lỗ chân lông và lỗ tiết chất nhờn, tạo điều kiện cho vi khuẩn bám vào da và phát triển. 
- Còn lông mày có vai trò ngăn không cho mồ hôi và nước chảy xuống mắt.
0,5
0,5
2
(2đ)
a
1đ
Khi hầm lâu xương động vật thì các chất cốt giao có trong xương sẽ bị phân huỷ vì vậy nước hầm xương trở nên sánh và ngọt, phần xương còn lại là chât vô cơ không còn được liên kết bởi chất cốt giao nên xương bở (nhừ).
1,0
b
1đ
Nguyên nhân của sự mỏi cơ:
Sự oxi hoá các chất dinh dưỡng do máu mang tới tạo ra năng lượng cung cấp cho sự co cơ, đồng thời sản sinh nhiệt và các chất thải là khí CO2. Nếu lượng O2 cung cấp thiếu thì sản phẩm tạo ra trong điều kiện yếm khí (không có oxi) là axit lactic tăng và năng lượng sinh ra ít. Axit lactic bị tích tụ sẽ đầu độc làm mỏi cơ
1,0
3
(3đ)
a
1đ
Trong máu người được phát hiện có 2 yếu tố:
- Có 2 loại kháng nguyên trên hồng cầu là A và B
- Có 2 loại kháng thể trong huyết tương là gây kết dính A và gây kết dính B.
- Hiện tượng kết dính hồng cầu của máu cho xảy ra khi vào cơ thể nhận gặp kháng thể trong huyết tương của máu nhận gây kết dính.
- Vì vậy khi truyền máu cần làm xét nghiệm trước để lựa chọn nhóm máu truyền cho phù hợp, tránh tai biến. Hồng cầu người cho bị kết dính trong huyết tương người nhận gây tắc mạch và tránh việc nhận máu bị các tác nhân gây bệnh.
0,25
0,25
0,25
0,25
b
2đ
Các bước sơ cấp cứu khi bị chảy máu động mạch ở cổ tay
- Dùng ngón tay cái dò tìm vị trí động mạch cánh tay, khi thấy dấu hiệu mạch đập rõ thì bóp mạch để làm ngừng chảy máu ở vết thương vài ba phút.
- Buộc garo: dùng dây cao su hay dây vải mềm buộc chặt ở vị trí gần sát nhưng cao hơn vết thương (về phía tim) với lực ép đủ làm cầm máu.
- Sát trùng vết thương (nếu có điều kiện), đặt gạc và bông lên miệng vết thương rồi băng lại.
- Đưa ngay đến bệnh viện cấp cứu.
Lưu ý:
- Chỉ các vết thương chảy máu động mạch ở tay (chân) mới sử dụng biện pháp buộc dây garo.
- Cứ sau 15 phút lại nới dây garo ra và buộc lại vì các mô dưới vết buộc có thể chết do thiếu O2 và các chất dinh dưỡng.
- Vết thương chảy máu động mạch ở vị trí khác chỉ dùng biện pháp ấn tay vào động mạch gần vết thương, nhưng về phía tim.
0,25
0,25
0,25
0,25
0,5
0,25
0,25
4
(3đ)
a
1đ
* Trao đổi khí ở phổi:
- Nồng độ O2 trong không khí phế nang cao hơn trong máu mao mạch nên O2 khuếch tán từ không khí phế nang vào máu.
- Nồng độ CO2 trong máu mao mạch cao hơn trong không khí phế nang, nên CO2 khuếch tán từ máu vào không khí phế nang.
* Trao đổi khí ở tế bào
- Nồng độ O2 trong máu cao hơn trong tế bào nên O2 khuếch tán từ máu vào tế bào.
- Nồng độ CO2 trong tế bào cao hơn trong máu nên CO2 khuếch tán từ tế bào vào máu.
0,25
0,25
0,25
0,25
b
2đ
Tai nạn dẫn đến chết người do dùng than tổ ong, than củi để sưởi ấm trong nhà là vì:
- Khi đốt than sẽ tiêu hao oxi có trong phòng, đồng thời lại sinh ra các khí độc CO, CO2.
- Người trong phòng hít phải các khí này khi vào trong máu nó sẽ chiếm chỗ của oxi có trong máu (hồng cầu) dẫn đến quá trình hô hấp trong cơ thể giảm dần.
- Các khí độc này không có màu, không có mùi nên người trong phòng không phát hiện ra mà chỉ thấy biểu hiện khó thở, tức ngực
- Quá trình này diễn ra một thời gian nếu không được phát hiện, cấp cứu kịp thời sẽ gây ngạt thở dẫn đến tử vong.
0,5
0,5
0,5
0,5
5
(3đ)
a
1đ
- Các sản phẩm thải chủ yếu của cơ thể là CO2 , mồ hôi, nước tiểu.
- Cơ quan bài tiết chủ yếu là:
 CO2 do hệ hô hấp thải loại
 Mồ hôi do da thải loại.
 Nước tiểu do hệ bài tiết thải loại
0,5
0,5
b
2đ
Các thói quen sống khoa học
Cơ sở khoa học
Thường xuyên giữ vệ sinh cho toàn cơ thể cũng như cho hệ bài tiết nước tiểu.
Hạn chế tác hại của các vi sinh vật gây bệnh
Khẩu phần ăn hợp lý:
- Không ăn quá nhiều protein, quá mặn, quá chua, quá nhiều chất tạo sỏi.
- Không ăn thức ăn ôi thiu và nhiễm chất độc hại.
- Uống đủ nước
-Để thận không phải làm việc quá nhiều và hạn chế khả năng tạo sỏi.
- Hạn chế tác hại của các chất độc.
- Tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lọc máu được liên tục.
Nên đi tiểu đúng lúc, không nên nhịn tiểu lâu.
- Tạo điều kiện cho sự tạo thành nước tiểu được liên tục.
- Hạn chế khả năng tạo sỏi ở bóng đái.
0,5
1,0
0,5
6
(2đ)
a
1,5đ
Đồng hóa
Dị hóa
Tổng hợp các chất
Phân giải các chất
Tích lũy năng lượng
Giải phóng năng lượng
Xảy ra trong tế bào
Xảy ra trong tế bào
Mối quan hệ: Các chất được tổng hợp từ đồng hóa là nguyên liệu cho dị hóa. Do đó năng lượng được tích lũy ở đồng hóa sẽ được giải phóng trong quá trình dị hóa để cung cấp trở lại cho hoạt động tổng hợp của đồng hóa. Hai quá trình này trái ngược nhau nhưng thống nhất với nhau. Nếu không có đồng hóa thì không có nguyên liệu cho dị hóa và ngược lại nếu không có dị hóa thì không có năng lượng cho hoạt động đồng hóa.
0,5
1,0
b
0,5đ
Sắt cần cho sự tạo thành hồng cầu và tham gia quá trình chuyển hóa. Vì vậy bà mẹ khi mang thai cần được bổ sung chất sắt để thai phát triển tốt, người mẹ khỏe mạnh.
0,5
7
(3đ)
a
1đ
- Chuẩn bị một con ếch đã được hủy não treo trên giá để khoảng 3-5 phút cho hết choáng.
- Dùng bông tẩm dung dịch HCl 0,3 % kích thích vào một vùng da trên thân ếch.
- Hiện tượng: Ếch có phản xạ co chân gạt miếng bông ra.
- Kết luận: Qua thí nghiệm ta thấy mặc dù đã hủy não chỉ còn não tủy nhưng chân ếch vẫn cử động khi bị kích thích, chứng tỏ não tủy có vai trò điều khiển sự vận động của cơ thể, đúng như nhận định trên.
 (Học sinh có thể dùng những kích thích khác nhưng làm đúng quy trình, nêu được hiện tượng để đi đến kết luận vẫn cho điểm bình thường)
0,25
0,25
0,25
0,25
b
2đ
- Người say rượu chân nam đá chân chiêu do rượu đã ngăn cản, ức chế sự dẫn truyền qua xinap giữa các tế bào có liên quan đến tiểu não khiến sự phối hợp các hoạt động phức tạp và giữ thăng bằng cơ thể bị ảnh hưởng.
- Do nơ ron là tế bào đã được biệt hóa cao độ, mất khả năng phân chia, nhưng có thể hoạt động trong suốt cuộc đời một con người. Nơ ron tuy không phân chia nhưng có khả năng tái sinh phần cuối sợi trục nếu đoạn gốc không bị tổn thương. Chính nhờ vậy khi dây thần kinh bị đứt được nối lại, thì sau khoảng nửa năm nhờ hiện tượng tái sinh mà hoạt động thần kinh liên quan đến vùng bị tổn thương được phục hồi. 
1đ
1đ
8
(2đ)
a
1đ
Nghĩa đen về mặt sinh học của câu thành ngữ là khi nhai càng kĩ thì hiệu suất tiêu hóa càng cao, cơ thể hấp thụ được nhiều chất dinh dưỡng hơn nên no lâu hơn.
1đ
b
1đ
- Hiện tượng của cả 4 ống nghiệm do Sơn làm sau khi cho dung dịch iot 1% vào là cả 4 ống dung dịch đều chuyển thành màu xanh.
- Vì với cách làm thí nghiệm như của Sơn không cho ngâm vào nước nóng 370C(tương ứng với nhiệt độ cơ thể) mà để ngoài không khí với thời gian đó thì quá trình biến đổi tinh bột thành đường nhờ ezim của nước bọt không diễn ra, do đó các ống đều còn chứa tinh bột, khi gặp dung dịch iot nó sẽ chuyển thành màu xanh.
0,5
0,5